سینمای ما - «محمدعلی آهنگر» در نشست فیلم «فرزند خاك» با انتقاد از نحوه اكران فیلم «فرزندخاك» گفت: دردهای سینمای دفاع مقدس پایانی ندارد، ما هم مثل مجروحین شیمیایی آخرین خس‌خس‌ها را می‌كنیم. ای كاش تمام می‌شد این خس خس‌ها... !
«محمدعلی آهنگر» كارگردان فیلم سینمایی «فرزند خاك» با گلایه از وضعیت اكران فیلمش گفت:دیگر نمی‌دانم كه در كدام راستا فیلم می‌سازم،در راستای ذهنیات خودم یا در راستای دیگران.دیگر نمی‌دانم فیلم دفاع مقدس من منفعت دارد یا به ضرر.
● بیلبوردهای «فرزند خاك» در كوچه‌های فرعی
وی ادامه داد: به نظر می‌رسد ،سینمای دفاع مقدس برای هیچ كس اهمیتی ندارد، تازه این فیلم كه همه می‌گویند فیلم خوبی است، این رفتار را با آن دارند،حالا اگر فیلم متوسط و قابل دفاعی نمی‌شد، معلوم نبود چه رفتاری با ما می‌كردند؟
كارگردان فرزند خاك گفت:نامه‌ای به شهرداری نوشتم تا چند بیلبوردهای برای فیلم را درسطح شهر نصب كنند. درخواست كردیم اگر ۱۵ بیلبوردهای به ما می‌دهید، لااقل ۷ تا از آن محل مناسبی باشد.
وی افزود: شاید من توقع زیادی دارم، اما سختی زیادی برای این فیلم كشیدم.من در مورد یك مسئله ملی صحبت می‌كنم، اینكه بیلبوردها را فلان شركت به فلان مبلغ می‌دهد، درست است ولی منافع ملی‌مان چه می‌شود ؟ اگر این منافع حفظ نشود، دیگر بیلبوردی هم وجود ندارد.
آهنگر گفت: فیلم دیالوگی دارد كه "تا جنگ بعدی خدانگهدار است"،حالا جنگ بعدی كه اتفاق افتاد می‌آیند سراغ امثال من، كسانی كه در محاصره می‌مانند و دوام می‌آورند.الان كه فكر می‌كنم،می‌بینم، در محاصره بیشتر می‌توانم دوام بیاورم تا در این شرایط. در جنگ شرایط مشخص بود، دیگر حد وسطی وجود نداشت، نهایت به مرگ ختم می‌شد ولی الان تكلیف آدم مشخص نیست.
● وظیفه هنرمند درخواست همكاری نیست
كارگردان فیلم سینمایی "فرزند خاك" گفت:وقتی یك فیلم خوب ساخته می‌شود، وظیفه كارگردان نیست كه از تلویزیون و شهرداری درخواست همكاری كند.‌ من نباید به بنیاد شهید بگویم، خانواده شهدا را به دیدن فیلم بیاورید، یا به سپاه پاسداران بگویم كه در مورد فرزندان آنها حرف می‌زنم. نباید به ارتش بگویم فیلم من درباره یك خلبان ارتش است.
وی ادامه داد:اگر نماینده سپاه و بنیاد شهید فیلم من را ندیده‌اند گناه‌شان بیشتر از دیگران است. اهالی هلال احمر خودشان فیلم را نشان دادند و یك مراسمی هم گرفتند و بی‌ادعاترین ارگانی كه به ما كمك كرد ،هلال احمر بود.
آهنگر افزود:اما كسانی كه باید به ما كمك می‌كردند چه كردند؟ انجمن سینمای دفاع مقدس و آقای شرف‌الدین دوست عزیز من چه كاری برای این فیلم كردند؟ باید به سینمای دفاع مقدس كمك كرد تا مردم بیایند و فیلم دفاع مقدس ببینند. فضای دفاع مقدس مخدوش است، به تماشاگر هم باید حق بدهیم كه نمی‌رود فیلم دفاع مقدس ببیند.
● باید قواعد جدیدی در سینمای دفاع مقدس طراحی كنیم
این كارگردان سینما با بیان این نكته كه باید فیلمنامه‌هایی با ساختار خاص دفاع مقدس نوشته شود،گفت: اتفاقاتی كه در سینمای دفاع مقدس تبدیل به فیلمنامه می‌شود، ما را به مسیری هدایت كرد كه فیلمنامه كلاسیك دراماتیزه شده را كنار بگذاریم و فیلمنامه‌ای با قواعد جدید بنویسیم.مخاطب در۳۰ دقیقه اول "فرزند خاك" نمی‌داند كه چرا زن به كردستان آمده است.
وی افزود:ممكن است یك منتقد این امر را نقطه ضعف فیلمنامه بداند. بله، درست هم می‌گوید. اما ما با تماشاگری روبروهستیم كه نمی‌خواهد،با فیلم دفاع مقدس ارتباط برقرار كند. چرا؟ چون آموخته‌هایش غلط است. حالا باید چه كنیم؟باید در قواعد فیلمنامه‌نویسی تجدید نظر كنیم. برای همین ما در فرزند خاك از انواع ترفندها استفاده كردیم تا مخاطب را نگه داریم و بعد سراغ سوژه دفاع مقدس برویم.
● اكران "فرزند خاك" زمان مناسبی نیست
محمدعلی آهنگر اظهار داشت: زمان اكران فیلم را در آستانه ماه مبارك رمضان قرار دادند، كه زمان مناسبی نیست.برای ما مردم ایران بعد از افطارخیلی سخت از خانه بیرون می‌آییم.بعد هم سه هفته دیرتر از زمانی كه قول داده بودند، فیلم را اكران كردند و فقط ۷ سالن سینما در اختیار ما گذاشتند كه در همین تعداد نیز سینما فرهنگ در سانس ۱۸ و ۲۲ فیلم دیگری نشان می‌دهد.
وی گفت:بعد هم مدعی می‌شوند كه فیلم دفاع مقدس فروش خوبی ندارد. چه كسی مسئول سینما فرهنگ است. آقای ایكس بخش خصوصی یا دوستان ما در بنیاد سینمایی فارابی؟
‌ ● فیلم بدون زیرنویس پخش شد
كارگردان "فرزند خاك" افزود: پخش كننده،فیلم را كه زیرنویس فارسی داشته ،بدون زیرنویس در سینماها نشان می‌دهد.ما برای دیالوگ‌های فیلم زحمت زیادی كشیدیم اما سر آخر در اكران بدون زیرنویس پخش شد.
روی تك تك این دیالوگها و اینكه آدمها كردی صحبت كنند فكر شده است. اما از ابتدای اكران پخش كننده نسخه بدون زیرنویس را كپی كرده است و هنوز هم درست نشده و در لابراتور مانده و مردم فیلم را بدون زیرنویس می‌بینند و تماشاگر نمی‌فهمد بازیگران چه می‌گویند.
وی ادامه داد:این خیلی جالب است كه حوزه هنری هم این مسئله را متوجه نشده و یك خبرنگار با من تماس گرفت كه فیلم بدون زیرنویس پخش می‌شود. می‌خواهم ببینیم اگر من این اشتباه را در فیلمنامه نویسی‌ام می‌كردم ، مدعی ‌العموم نمی‌‌پرسید كه چرا ؟
آهنگر به فارس گفت: فیلم ما از " به همین سادگی" هم كه ۱۴ سینما داشت كمتر سینما دارد. نشست‌های مختلف با آقای بنیانیان و حقگو داشتیم، آقای حقگو به ما قول دادند، یادداشت كردند، گفتند سینما اضافه می‌كنیم ولی می‌بینیم اكران فیلم تمام شد دیگرچه فایده‌ای دارد شهرداری ، انجمن دفاع مقدس ، حوزه هنری هم بخواهند لطف كنند.
كارگردان فرزند خاك افزود: می‌گویند سینمای دفاع مقدس فروش نمی‌كند،باید ساز و كارش را فراهم كنند. اگر این تفكر در جنگ وجود داشت كه اصلا نباید عملیات می‌كردیم.ما تانك، توپ ،امكانات و نیرو نداشتیم و همه جوان بودیم.پس نباید جنگ می‌كردیم.؟ ما یك دوره صفر كیلومتر بودیم آمدیم كشته و شهید دادیم، اسیر و مفقود دادیم، خانه‌هایمان را خراب كردند ولی ماندیم. این سینما هم ساز و كار می‌خواهد. ساز و كار سینما هم كه رایگان است. نباید كه از خودشان هزینه كنند، پس برای چه كار نمی كنند؟
● می‌خواستم سینمای دفاع مقدس را كنار بگذارم
محمدعلی آهنگر گفت: من هنوز یك ریال دستمزد برای این فیلم نگرفته‌ام، حتی هزینه تحقیقات ۱۰ سال پیش را هم نگرفتم. همین دیروز گفتم دیگر فیلم دفاع مقدس كار نمی‌كنم، نصف شب برایم از آبادان پیغام آمد كسی كه در كار جدیدم قرار بود با او گفتگو كنم به دلیل جراحت‌های جنگ شهید شد. من می‌‌مانم با این آدمها كه اینطور شهید می‌شوند.
وی ادامه داد: این پیغام را زمانی گرفتم، كه تردیدم به اوج رسیده بود و فكر كردم كه دیگر فیلم دفاع مقدس نمی‌سازم، شهدا خودشان بروند حقشان را بگیرند كه می‌گیرند. اما من خجلت زده این شهدا، خانواده‌هایشان و دوستانی هستم كه در آبادان دارم ولی این طرف ماجرا هم گرفتار شده‌ام.
آهنگر افزود: شاید خیلی فیلمسازان تعجب كنند كه چرا من تا این حد حساسیت‌ نشان می‌دهم، می‌گویند مثل فیلم ابوالفضل جلیلی كه اكران نشد، مثل فیلم مینای شهر خاموش، مثل فلان فیلم. اما یك مسئله بین من و آنها می‌ماند،اینكه آقایان روی فیلم آنها شرط نبسته بودند ولی روی این نوع فیلم‌ها شرط بسته بودند.
این كارگردان سینما همچنین گفت:دیگر خیلی برای من این مهم نیست كه چطور فیلمنامه را نوشتم و چرا آن را ساختم. دیگر چه اهمیتی دارد كه من با چه مشكلاتی این فیلم را ساختم و چه اهمیتی دارد كه برای حركت دوربین با آقای زرین دست چقدر گفتگو ‌كردم، تماشاگر كه دیگر نمی‌تواند برود آ‌ن را ببیند كه خوب است یا بد.
● منابع تحقیقاتی درباره جنگ وجود ندارد
آهنگر گفت: اگر من بخواهم فیلمی درباره فلان مسئله لجستیكی جنگ بسازم، باید از كدام ارگان كمك بگیرم؟ اینكه من بروم و با چند نفر آدم جنگ صحبت كنم و از دل این مطالب خط و خطوط را بگیرم، منظورم نیست.جایی كه منابع شفاهی جنگ را داشته باشد كجاست؟ شما بی بی سی را جستجو كنید، مثلا گزینه نبرد الجزیره ، را انتخاب كنید حتی نقشه‌های جنگ را هم به شما می‌دهد،اما جنگ ما چه؟
كارگردان فرزند خاك در نشست فارس گفت: انتقاد می‌كنند كه چرا فلان كارگردان دفاع مقدس ، فیلم شهری و اپوزیسیون ساخته و از سینمای دفاع مقدس كناره‌گیری كرده . خب سوال اینجاست كه چرا نرود؟ به كدام عهد شما بماند؟ در یك فیلم خوب دفاع مقدس ۵-۶ سال كه باید تحقیق و تفحص و فیلمنامه را طی كند، چه كسی حال شما را می‌پرسد؟ باور كنید در این پژوهش‌ها و رفتن و آمدها هیچ كسی ریالی به ما كمك نمی كند.
● ای كاش این خس خس‌ها تمام می‌شد
وی ادامه داد: در سینمای دفاع مقدس این دردها را پایانی ندارد، ما هم مثل مجروحین شیمیایی آخرین خس‌خس‌ها را می‌كنیم. ای كاش تمام می‌شد این خس خس‌ها. راست و حسینی بیایند و بگویند سینمای دفاع مقدس نمی خواهیم و ما هم دیگر نمی‌سازیم.من كه در فضای سینمای موجود دیگر نمی‌توانم فیلم بسازم و برایم سخت است.اصلا شاید رمان بنویسم، آن دغدغه‌هایی كه برای سینمای دفاع مقدس دارم را در رمان بنویسم.شاید اینطور خیلی دست یافتنی‌تر باشد.
● صدای فیلم مونو پخش می‌شود
آهنگر از پخش صدای فیلمش به صورت مونو گلایه كرد و گفت: صدای این فیلم SR است و ما در شرایط نزدیك جشنواره شبانه روز كار كردیم و صدای آن را به SR تبدیل كردیم. ولی در سینمای فرهنگ مونو پخش می‌شود. متاسفانه كسی متعهد به وظیفه‌اش نیست. آقای موسوی تماس گرفتند كه من اینقدر زحمت كشیدم و صدای SR كار كردم ولی مونوپخش می‌كنند.آیا پخش كننده روی فیلم یادداشت نكرده كه نوع صدای فیلم SR است؟ یعنی ما از همه طرف لطمه می‌خوریم. اما در موقع كار باید زمان و وقت بگذاریم.
وی افزود:آن وقت می‌گویند چرا رسول ملاقلی‌پور اینقدرحساسیت نشان می‌داد. خب با او برخورد خوبی نشد. حالا تازه او رسول بود.حسین پناهی در "دو مرغابی در مه " حرف قشنگی زد: یك نفر باغ آلبالو را ۳۰ سال می‌نویسد، یك نفر باغ ‌آلبالو را سه روزه می‌خورد.حالا داستان ماست، یك عده بدترین رفتار را با فیلم می‌كنند و بعد ما هم تبدیل می‌شویم به آدمی كه كم ظرفیت و بی‌جنبه كه جایزه‌اش را گرفته است و گلایه هم می‌كند.
● اگر شهدا نبودند مقاومت نمی‌كردم
آهنگر در انتها گفت:این شرایط برای من ایجاد تردید كرده كه حتی برای خود من هم خطرناك است و دلم نمی‌خواهد این اتفاق بیافتدو من وجود و حسم دفاع مقدس است و نمی‌توانم از آنها جدا بشوم. اصلا سه نفری كه این فیلم را ساختند، شهید شهبازی ، شهید مجید پازوكی و شهید علی محمودیان بودند كه بعدا به شهادت رسیدند و در مسیر تحقیقات من قرار گرفتند كه اگر آنها نبودند ، من این قدر مقاومت نمی‌كردم.

مهتاب نصيرپور هم در نشست فيلم فرزند خاك كه در خبرگزاري فارس برگزار شد در مورد نحوه آشنايي خود با اين پروژه سينمايي و بازي در نقش «گوانا» گفت: مهرماه سال 85 بود كه آقاي نجاريان با من تماس گرفت و خبر از پروژه‌ «تلخ عين عسل» داد و فيلمنامه آن را براي من فرستاد. وقتي فيلمنامه را خواندم آن را كاري جديد و بديع در سينما ديدم و از فيلمنامه لذت زيادي بردم. البته نقشي كه براي من در نظر گرفته شده بود نقش مينا بود كه من نمونه آن نقش را قبلا در فيلم‌هايي مانند «به نام پدر» و «من ترانه 15 سال دارم» ايفا كرده بودم. با وجود علاقه‌ام به قصه حس كردم بايد به اين پيشنهاد جواب رد بدهم چون نقش مينا در عرصه بازيگري فضاي نويني براي من ايجاد نمي كند به همين خاطر به دفتر فيلمسازي آقاي ميرعلايي رفتم و عدم علاقه‌ام را براي بازي در اين نقش گفتم.
نصير پور افزود: از همان زمان شخصيت گوانا توجه مرا جلب كرده بود و وقتي در مورد اين شخصيت از عوامل پرسيدم گفتند در حال رايزني با بازيگران مختلف در اين زمينه هستيم و حتي ممكن است از بازيگري بومي براي اين نقش استفاده كنيم.پس از شنيدن اين پاسخ من عنوان كردم كه اين نقش،‌نقش ويژه اي است و امكانات خوبي براي يك بازيگر حرفه‌اي در خود دارد و حيف است يك بازيگر بومي كه ناشناخته است اين نقش را بازي كند. به همين خاطر پيشنهاد كردم كه اگر ممكن است من اين نقش را بازي كنم و پس از سه روز از دفتر فيلمسازي با من تماس گرفته شد و پيشنهاد من را براي بازي در اين نقش قبول كردند. اما فيلمبرداري 6 ماه به تعويق افتاد و ما در نهايت در بهار 86 فيلمبرداري را در پاوه آغاز كرديم.
اين بازيگر در مورد تفاوت‌هاي شخصيت گوانا در فيلمنامه با فيلم گفت: در فيلمنامه اين شخصيت 25 ساله بود.شايد به اين دليل سن اين شخصيت كم بود كه درگير بودن قشرهاي مختلف با جنگ به خوبي نماينده شود. اما من پيشنهاد دادم سن اين شخصيت به سن خودم نزديك شود چون حس مي كردم سن زياد او لطمه اي به نقش نمي زند و حتي مي تواند برداشت هاي جديدي را در فيلم به وجود بياورد. حتي با وجود اينكه كارگردان فيلم محمدعلي آهنگر بر كم سن بودن اين شخصيت تأكيد داشت من اين استدلال را كردم كه او در حال سرپرست خانواده اي است كه افرادي از سنين مختلف در آن هستند. ممكن است گوانا در زمان جنگ شخصا درگيري نداشته اند اما پس از جنگ به همراه خانواده‌اش به نوعي درگير عوارض جنگ شده و نزديكي سن او با مينا شخصيت اصلي فيلم مي تواند اين جنبه را تقويت كند. خوشبختانه با اين پيشنهاد موافقت شد و نتيجه بسيار خوبي را هم در فيلم ديديم.

زبان كردي سوراني به قدري سخت بود كه گاهي به كردستان عراق زنگ مي‌زديم
----------------------------------------------------------------------------------------------
نصيرپور در ادامه در مورد نوع گويش اين شخصيت و تمرين‌هايي كه براي رسيدن به آن كرده گفت: گوانا با گويش كردي سوراني كه در عراق تلفظ مي شود صحبت كرده و من با كمك دوستان و همكاراني توانستم اين گويش را در مدتي كوتاه تمرين كنم. از جمله هيوا رستمي كه تمام ديالوگ‌هاي گوانا را به زبان كردي ترجمه كرد و اين كار او كمك زيادي در درك اين شخصيت به من كرد. اما نكاتي در طول تمرين توسط خودم به نقش اضافه شد كه آن نكات نيز كمك زيادي در ملموس شدن شخصيت گوانا كرد مانند اين موضوع كه او به شكل سليس و روان صحبت نكند و بعضي كلماتش را به فارسي و با لهجه كردي بيان كند. چون با توجه به طبقه و خواستگاه اجتماعي گوانا اين مسائل كاملا طبيعي بود. البته سخت بودن لهجه كردي گوانا در حدي بود كه گاهي هيوا رستمي مجبور بود به كردستان عراق زنگ بزند و از دوستان و خانواده اش تلفظ صحيح جملات را بپرسد. اما در مجموع نتيجه اي كه حاصل شد دلپذير بود و من از آن راضي هستم.

لهجه در نقش‌هاي مشابه «گوانا» حرف اول را نمي‌زند
--------------------------------------------------------------
وي در پاسخ به سوالي در مورد بازخوردهاي اين نقش گفت: اكثر بازخوردها و واكنشها نسبت به اين فيلم مثبت بود و بسياري از افراد كردزبان به من گفتند كه ايفاي نقش من قابل قبول بوده البته بعضي افراد نيز راضي نبودند اما در مجموع درصد رضايت از اين كار خيلي بالا بود. من نيز با وجود نقايصي كه قطعا در اين كار وجود دارد سعي كردم در حد معقولي اين لحن گويش را ايفا كنم البته اين نكته را بايد در نظر داشت كه لهجه در كار حرف اول را نمي زند.

اگر سطح بازيگري در ايران پايين است مقصر تنها بازيگر نيست
------------------------------------------------------------------------
در اين بخش از نشست نصيرپور با اشاره به لزوم به وجود آمدن ديدي جديد نسبت به بازيگران در بين كارگردانان و تهيه كنندگان گفت: فكر مي كنم اگر سطح بازيگري در ايران پايين است تنها بخشي از كار تقصير بازيگر است چون سالهاست جسارت و اعتماد در كارگردانان نسبت به بازيگران از بين رفته و تنها از منظر بازگشت سرمايه به بازيگران نگاه مي‌كند. حتي بازي من در فيلم به شكل اتفاقي صورت گرفت و من براي گريز از تكرار خودم در نقشي مانند مينا خواستم تا در نقش گوانا بازي كنم. البته انتخاب من براي شخصيت مينا از طرف كارگردان با توجه به پيشينه اي بود كه آنها از نقش‌هاي قبلي من داشتند اما خوشبختانه آنها جسارتي قابل ستايش در سپردن نقشي چنين سخت را به من داشتند و من مطمئنم تا هميشه اين نقش در ذهن من حك خواهد شد.
وي همچنين در مورد كمكي كه حضور در منطقه به او براي ايفا نقش كرده است گفت: شهر پاوه يكي از محروم ترين نقاط كشور است و شرايط زندگي مردم در آن شهر بسيار به شرايط واقعي افرادي مانند گوانا شبيه بود. و اين فرصتي بود كه من بتوانم اين وضعيت را از نزديك ببينم. البته هرگز زني را كه در كار تحويل اجساد باشد نديدم. اما بودن در منطقه به من كمك زيادي كرد. البته بايد اشاره كنم كه نخواستم حتما شخصيت گوانا به شكلي مستند باشد و از قبل بر اساس تجربياتم و همين طور فيلمنامه تصويري را براي او در ذهنم به وجود آورده بودم. ولي چيزهايي كه ديدم به من كمك زيادي كرد.
وي در مورد روش شخصيت سازي براي گوانا گفت: تمام چيزهايي كه لازم داشتم در متن وجود داشت و فيلمنامه نشانه‌هاي خوبي براي شخصيت‌پردازي در اختيار بازيگر قرار مي‌داد. من فيلمنامه را به دقت خواندم و به جرأت مي توانم بگويم به جز خواندن فيلمنامه كار زيادي نكردم. در طول فيلمبرداي نيز سعي كردم خودم را با گروه هماهنگ كنم چون بازيگر ممكن است روشي براي بازي خود انتخاب كند اما از سويي احتمال دارد آن روش با كار گروه فيلمبرداري منطبق نباشد. فيلمبرداري جريان سيال و پيچيده‌اي است كه بازيگر بايد با آن هماهنگ باشد و من نيز سعي كردم اين كار را انجام دهم.
وي سپس به ذكر خاطره‌اي از زمان فيلمبرداري پرداخت و گفت: فيلم از سخت‌ترين سكانس يعني هفت تير كشيدن مينا روي گوانا آغاز شد و من و شبنم مقدمي هر دو نگران بوديم كه صحنه چگونه خواهد شد اما خوشبختانه به علت آمادگي كامل هر دوي ما توانستيم به خوبي بازي خود را انجام دهيم. اما تا روز آخر من نگران بودم و سعي مي‌كردم نقشم را تصحيح كنم.
نصيرپور تصريح كرد: شايد اين خاصيت از فعاليت من از تئاتر آمده چون بازيگران تئاتر هر شب پس از پايان اجرايشان سعي مي كنند كار خود را مرور كنند و اشكالات خود را كم نمايند. اين خاصيت باعث شد در طول فيلمبرداري مدام سعي در بهتر كردن نقشم داشته باشم و از بازي خود احساس رضايت مي كنم.