سينمای ما - يادداشتي از حسين معززي‌نيا درباره سينما و ادبيات معاصر ايران / اين هنر چه ربطي به ما دارد؟

جمعه 16 بهمن 1388 - 17:23

I نظرسنجی I

سينماي جهان

من تسلیم شده‌ام

همه چیز با فیلمنامه آغاز می‌شود و به پایان می‌رسد

جورج كلوني این بار واقعا روانه بيمارستان شد

مریل استریپ امسال هم گزینه اصلی اسکار است

جیم شرایدن برای فیلم تازه‌اش دنیل کریگ را انتخاب کرد

سایت‌اند ساند 50 فیلمساز نامتعارف سینما را معرفی كرد

معرفی کامل فیلم «جی آی جو: ظهور کبرا» - حامد مظفری

سال‌هایِ از دست رفته (یادداشت گِئورگ ویلیامسون بر فیلم «تابستان» ترجمه پیمان جوادی)

گفتگویی با استاد ژاپنی انیمیشن جهان به بهانه نمایش فیلم تازه‌اش

قسمت‌های پنجم و ششم «اسپایدرمن» را نویسنده «زودیاک» می‌نویسد

فرار بزرگ (یادداشت برایان لوری –ورایتی- بر مجموعه تلویزیونی «فرار از زندان: فصل اول» ترجمه پیمان جوادی)

معرفی کامل «آدم‌های بامزه» - حامد مظفری

استشهادي براي خدا
		(35 رأي) گارگردان : علیرضا امینی

ماجراهای اینترنتی
		(22 رأي) گارگردان : حسین قناعت

تنها دوبار زندگی می‌کنیم
		(134 رأي) گارگردان : بهنام بهزادی

صداها
		(93 رأي) گارگردان : فرزاد موتمن

محاكمه در خيابان
		(321 رأي) گارگردان : مسعود کیمیایی

آقای هفت رنگ
		(69 رأي) گارگردان : شهرام شاه حسینی

نیش و زنبور
		(98 رأي) گارگردان : حميدرضا صلاحمند

کتاب قانون
		(345 رأي) گارگردان : مازیار میری

دو خواهر
		(1338 رأي) گارگردان : محمد بانکی

يادداشتي از حسين معززي‌نيا درباره سينما و ادبيات معاصر ايران
اين هنر چه ربطي به ما دارد؟

سينماي ما - حسين معززي‌نيا: پارسال يا شايد هم دو سال قبل ، در روزنامه شرق، گفت و گويي با متفکر ارجمند، جناب داريوش شايگان منتشر شد که به بهانه چاپ اولين رمان ايشان انجام شده بود؛ رماني که به زبان فرانسه نوشته شده و متاسفانه هنوز نسخه فارسي اش منتشر نشده است. در اين گفت و گو بحث ادبيات داستاني و نسبتش با تفکر فلسفي طرح شده بود و اين که چطور مي شود يک آدم اهل فلسفه در موقعيتي قرار بگيرد که ترجيح بدهد دغدغه هايش را در قالب رمان توصيف کند. و بحث رسيده بود به اينجا که چقدر عجيب است موقعيت انسان امروز ايراني و پيچيدگي هاي ذهني و تناقض هاي هويتي او در ادبيات ما منعکس نمي شود يا خيلي کم تاثير و بي خاصيت منعکس مي شود و شايگان تاکيد کرده بود بعيد است قوم ديگري در زمانه ما اين همه تناقض هاي فردي و جمعي را تجربه کند و در چنين موقعيت تاريخي خاصي قرار گرفته باشد و چنين درگيري هاي مردافکني با مقوله هايي مثل دين، سنت، مدرنيته، تکنولوژي، دموکراسي، قوانين مدني و تعصبات قومي و نژادي داشته باشد، آن وقت ادبيات داستاني اش بي توجه به اين همه موضوعات منحصر به فرد و استثنايي، عوالم ذهني و هپروتي نامعيني را توصيف کند و تصوير واقعي کلنجارهاي آدم ايراني اين زمانه را ثبت نکند. نکاتي که شايگان طرح کرده البته اظهارات کاملاً جديد و بي سابقه يي نيست و در ده پانزده سال اخير بوده اند کساني که جسته گريخته تاملاتي شبيه به اين را طرح کرده اند، اما در بيان دقيق و منظم او معرفت جديدي نسبت به موضوع وجود داشت که دغدغه اش را تازه و حرفش را تاثيرگذار جلوه مي داد. متاسفانه به آن شماره از روزنامه و متن اصلي آن مصاحبه دسترسي ندارم تا بتوانم عين گفته هاي شايگان را ذکر کنم و عبارات بالا را با اتکا به حافظه نقل کردم. مي خواهم بگويم معضل مورد اشاره شايگان اختصاص به يک دوره خاص از تاريخ ادبيات داستاني ندارد و اصلاً منحصر به حوزه داستان نويسي نيست؛ عمده آثار هنري ما در همه رشته ها به همين درد مبتلا هستند و بحث مان به وضعيت ده سال يا بيست سال اخير هم محدود نمي شود، اين يک مشکل گسترده و وسيع است که البته در مقاطعي شدت بيشتري پيدا مي کند. اگر از هنرمندان و صاحب نظران رشته هاي مختلف بپرسيد چرا ما دچار چنين وضعيتي هستيم، احتمالاً اغلب آنها به شما خواهند گفت اين وضعيت، نتيجه نظارت و کنترل هاي ناموجه دولتي و هراس بي دليل آنها از هنرمندان در همه ادوار تاريخ ما از ابتداي ورود هنر جديد به کشور تاکنون است. اين البته پاسخ نامعقول و اظهارنظر بي ربطي نيست، اما فقط بخشي از پاسخ است. واقعيت آن است که اين مشکل به شکل بنياني تر و پيچيده تري در تار و پود روايت هاي امروزي ما از انسان ايراني تنيده شده و باعث شده مثلاً سينماي امروز ما بيشتر به اين کار بيايد که «همه آنچه نيستيم» را در آن به نظاره بنشينيم، سينماي کنوني ايران از اين جهت دقيقاً همان کارکرد فيلمفارسي هاي دهه هاي 40 و 50 را پيدا کرده؛ آدم هاي اين فيلم ها و دنياي ذهني شان مهمل و بي معنا به نظر مي رسد چون از بنيان ارتباطي با دنياي واقعي ندارند. احياناً تصور نکنيد که داريم درباره شکلي از واقع گرايي عيني حرف مي زنيم و مي خواهيم از سينماگران درخواست کنيم به رئاليسم اجتماعي رو بياورند؛ مي شود فيلم علمي خيالي و حتي فانتزي ساخت اما مسائل و آدم هاي واقعي را به مخاطب نشان داد. مي شود فيلم کمدي ساخت و موقعيت هاي باورنکردني و غيرمنتظره ترتيب داد، اما از هپروتي بودن و مهمل بافتن و سرهم کردن موهومات پرهيز کرد.

وضعيت ادبيات داستاني، سينما، سريال هاي تلويزيوني و هنرهاي نمايشي ما از اين جهت اسفبار است و به همين دليل است که تاثير نمي گذارند و جدي گرفته نمي شوند. بايد به اين فکر کرد که چرا در چنين وضعيتي گرفتار شده ايم؛ شايد هنوز بعد از گذشت اين همه سال ماهيت هنر جديد را نشناخته ايم و بلد نيستيم دغدغه هايمان را با توسل به قواعد بياني مديوم هاي جديد بيان کنيم و فقط داريم با آنها بازي مي کنيم، شايد نهان روشي و پنهان کاري ذاتي ما ايجاب مي کند تصوير دفرمه يي از خودمان را در آثار هنري به نمايش بگذاريم، شايد جامعه هنري ما هنوز به خودآگاهي لازم براي درک حال و روز و موقعيت کنوني اجتماع دور و برش نرسيده، شايد هنرمند ما هنوز متقاعد نشده که لازم است ابتدا به آنچه مي گويد و مي نويسد ايمان آورده باشد و آدم هاي داستانش را بشناسد، شايد... شايد سانسور هم مقصر باشد، اما اين شکل از سانسور که ما گرفتارش بوده و هستيم، خودش زاده همين کج فهمي ها و تناقض هاست و نمي تواند علت اصلي باشد. بسياري از اشکال سانسور مولود همان سوءتفاهم هاي عمومي است که درباره کارکردها و شيوه هاي امروزي روايت هنري وجود دارد. به اين فکر مي کنم که ممکن است سال ها و دهه ها بگذرند و نسل هاي آينده براي شناختن آدم هاي اين دوران منبعي جز فيلم هاي خبري و بريده هاي روزنامه ها به دست نياورند و دغدغه هاي واقعي انسان ايرانيً اين زمانه و اين روزگار در غبار زمان گم شود و فراموش شود.

منبع خبر : اعتماد

پنجشنبه,7 شهریور 1387 - 8:28:10