گزارش کامل جزئیات تولید و هزینه فیلم «ملک سلیمان»
ناگفته های ساخت و آمار و ارقام تولید و اکران «ملک سلیمان»
سینمای ما- شاهين مظفري: ملك سليمان پس از مريم مقدس (سلام الله علیها) آخرين ساخته شهريار بحراني است و اگرچه يك فيلم با موضوع تاريخي و قرآني است، اما توانسته با بهرهگيري از فيلمنامه خوب و استفاده از جلوه‌هاي ويژه تصويري، تحولات زيادي را در فيلمسازي ايران ايجاد كند. بحراني و گروه همكارانش در اين توليد بزرگ سينمايي سعي كرده‌اند قواعد فيلمسازي روز دنيا را رعايت كنند و از اين منظر بايد ملك سليمان را تنها فيلم ايراني بدانيم كه قابليت‌هاي سرمايهگذاري و پخش در عرصه بينالمللي را هم دارد. فيلمي كه بحراني آن را سينماي آرماني خود مي‌داند و معتقد است كه بايد براي نشان دادن الگوهاي ديني و اسلامي از سبك و روش آن استفاده شود.
نخستين جرقههاي ساخت فيلم ملك سليمان نبي (عليه‌السلام) كه امروز لقب عظيمترين و پرهزينهترين پروژه سينمايي ايراني را به همراه دارد، از سال 1383 در ذهن شهريار بحراني و همكارانش روشن شد؛ يعني همان وقتي كه دولت هشتم با ارائه لايحه‌اي به مجلس شوراي اسلامي خواستار اختصاص رديف بودجه ويژه‌اي براي ساخت آثار فاخر سينمايي شد و با مساعدت نمايندگان، مصوبه آن را دريافت كرد. با تصويب اين لايحه، گروه‌هاي مختلفي دست به كار ارائه طرح ساخت آثار سينمايي فاخر به معاونت سينمايي وزارت ارشاد شدند. در اين ميان اما گروه سه نفري شهريار بحراني، مجتبي آفريده و حميد قديريان، يك گام از ديگران جلوتر بودند؛ زيرا مدتي مي‌شد كه مشغول مطالعه و تحقيق درباره موضوعات مختلف تاريخي بودند. تحقيقاتي كه به گفته آفريده، تهيه‌كننده فيلم ملك سليمان(ع)، از دوران حضرت آدم (عليه‌السلام) تا پيامبر اسلام (صلي‌ا... عليه و آله) را شامل مي‌شد. آفريده درباره اينكه كار ساخت ملك سليمان چگونه به او و همكارانش سپرده شد، گفت: «بعد از تصويب آن لايحه، آقاي حيدريان، معاون سينمايي وقت تماس گرفت و پيشنهاد كرد كه طرحمان را براي ساخت اثر فاخري با محتواي قرآني ارائه كنيم كه ما زندگي حضرت سليمان را بهدليل ويژگيهاي خاص مقطع زندگي ايشان پيشنهاد داديم و تصور ميكرديم به دليل نياز بالاي اين كار به امكانات و جلوه‌هاي ويژه مورد نياز با ساخت آن موافقت نشود، اما خوشبختانه دوستان پيشنهاد ما را پسنديدند و كار را براي توليد اين فيلم بهصورت جدي پيگيري كرديم.»
بحراني هم در اين باره گفت: «بعد از ساخت و پخش سريال «مريم مقدس (سلام الله علیها)» با افراد گروه، شروع به ساخت مجموعه‌اي به نام «امام حسين(عليه‌السلام)» كرديم كه اين مجموعه بنا به دلايلي نيمه‌كاره ماند و به پايان نرسيد. بنابراين مدتي بيكار بوديم! در اين هنگام وزارت ارشاد، طرحي را در اختيار ما گذاشت و معاونت سينمايي وقت وزارت ارشاد از ما خواست تا ساخت يكي از داستان‌هاي قرآني را در قالبي فاخر آغاز كنيم. با كمك تهيه‌كننده كار، آقاي آفریده و طراح صحنه و مدير هنري كار، آقاي حميد قديريان، تحقيقاتي در اينباره انجام داديم و به اين نتيجه رسيديم كه يكي از داستان‌هايي كه به‌عنوان موضوع روز مي‌تواند مطرح شود و قابليت اين را دارد تا مشكلات و موانع دنياي امروز در آن مورد بررسي قرار گيرد، داستان حضرت سليمان(عليه‌السلام) است.»
* طرح فيلم نامه
بلافاصله بعد از اعلام موافقت معاونت سينمايي ارشاد و بنياد سينمايي فارابي با طرح ساخت داستان حضرت سليمان(ع) و اختصاص بودجه به طرح، گروه تحقيقات فيلم كار خود را بهصورت شبانهروزي آغاز كردند. سه گروه تحقيق در آيات قرآن، روايات و تحقيق در حوزه تاريخي همزمان كار خود را شروع كرده و بهصورت موازي پيش مي‌رفتند. در پايان، مجموعه اين تحقيقات در مركز تحقيقات كامپيوتري علوم اسلامي زير نظر آقاي حميد محمدي پالايش شده و احاديث و رواياتي كه بيش از ديگر احاديث قابل استناد بودند از داخل آنها استخراج شد. گروه تحقيقات قرآني نيز زير نظر سعيد اصفهانيان، مجموعه آيات مربوط به حضرت سليمان (عليه‌السلام) و حضرت داود (عليه‌السلام) را از قرآن استخراج، دستهبندي و تاخر و تقدم آيات را مشخص كردند.
سعي شده بود در انجام تحقيقات تنها از منابع اسلامي و آيات و روايات استفاده نشده و به منابع تاريخي قوم يهود نيز توجه شود.
با تكميل تحقيقات اوليه، گروه سه نفري بحراني، آفريده و قديريان دوباره دست به كار شدند و كار تحقيقات را در سطح ديگري پيش بردند. آفریده در زمينه ميتراييسم و تمدن باستان و تأثيرش در آيين زرتشت، مسيحيت و نفوذش در دنياي غرب، قديريان در رابطه با معماري باستان و كليت تفكر هنري بني‌اسراييل و بحراني نيز در زمينه تمدن كهن در منطقه خاورميانه بهخصوص بين‌النهرين تحقيق كردند. فرآيند تحقيقات براي ساخت ملك سليمان به اذعان بحراني، حدود يك سال و نيم طول كشيد. با اتمام اين مرحله، بحراني با همكاري آفريده و قديريان دست به كار نوشتن فيلمنامه شد. فيلمنامهاي 150 صفحه‌اي كه بعد از 39 بار بازنويسي به حدود 51 صفحه رسيد. آن‌چه امروز به‌عنوان ملك سليمان بر پرده سينماهاي كشور نشسته است، در واقع نخستين بخش از سهگانهاي است كه درباره تاريخ زندگي حضرت سليمان نبي (عليه‌السلام) ساخته شده است. در اين قسمت، داستان از مشاهدات حضرت سليمان(عليه‌السلام) شروع مي‌شود؛ او به واسطه نشانه‌ها درمي‌يابد كه خداوند ملك او را به جسدي بي‌جان و بي‌روح تشبيه مي‌كند و مي‌فهمد كه دليل نبود اين روح چيست و در نتيجه خداوند او را كمك مي‌كند تا ملك بي‌بديل خود را بنا كند. اولين قدم براي بنا كردن اين ملك، نزديك شدن به عالم اجنه و شياطين و در نهايت به تسخير درآودن آنان است. راهكاري كه خداوند در قرآن مطرح مي‌كند و در آن مردم را به رعايت تقوا و اطاعت از ولي خود رهنمون مي‌كند. اين راهي است كه مي‌تواند مردم را در دنياي مادي و در ميان سرگشتگي‌هاي دنيايي سالم نگه دارد و به سر منزل مقصود برساند. سليمان نبي (عليه‌السلام) موفق به تسخير فضاي شيطاني حاكم شده بر ملك خود و غلبه بر فضاي فتنه‌گون سرزمين و امت خويش مي‌شود.
قسمت بعدي فيلم، ماجراي «ملك» است كه حضرت سليمان (عليه‌السلام) با شكوه تمام آن را اداره مي‌كند، اما چون اجازه نابودي كامل شياطين را از سوي خداوند ندارد، اين بار اتفاق عجيبي مي‌افتد و مردم به سراغ شياطين مي‌روند و سحر و جادو طلب مي‌كنند. اينجاست كه درمي‌يابيم جهاد اول، جهاد اصغر بوده و حالا جهاد اكبر در راه است. متأسفانه براساس فرمايش قرآن، در آن مقطع همه كافر مي‌شوند غير از سليمان نبي (عليه‌السلام).
در قسمت سوم نيز شاهد ادامه برپايي ملك هستيم تا جايي كه اعمال مثبت انسان تبديل به وجوه مادي مي‌شود و برزخيات كمرنگ مي‌شوند و صور مثالي افعال را مي‌بينيم و در نهايت، فيلم با حضور بلقيس و ايمان آوردن او كه نماد ايمان آوردن بشر است، ادامه مي‌يابد و با ماجراي مرگ سليمان نبي(عليه‌السلام) به پايان مي‌رسد.
* توليد فيلم
تكميل و نگارش فيلمنامه كه توسط بحراني و همكارانش با دقت و وسواس زيادي انجام شد، حدود ششماه طول كشيد. با نهايي شدن فيلمنامه، گروه وارد فاز بعدي كار يعني «پيش توليد» شد. هشت ماه اوليه بعد از نگارش فيلمنامه، به تحقيق درباره جلوه‌هاي ويژه تصويري و بررسي تكنولوژي روز دنيا اختصاص يافت. سعي گروه از همان ابتدا بر اين بوده كه خروجي كار چيزي باشد كه حداقل استانداردهاي جهاني را دارا بوده و براي پخش در كشورهاي خارجي نيز مناسب باشد. براي همين دقت و حساسيت ويژه‌اي درخصوص جلوه‌هاي ويژه فيلم انجام شد. حساسيتي كه در نهايت پاي «لئولو»ي هنگ كنكي را به پروژه ملك سليمان باز كرد. «لئولو» پيش از اين براي فيلم «ببر خيزان، اژدهاي پنهان» نامزد دريافت جايزه اسكار شده و بهخاطر همان كار، جايزه بريتيش آكادمي لندن را دريافت كرده بود.
آفريده، كه كار تهيهكنندگي اولين محصول بزرگ سينمايي ايران (big production) را بر عهده داشته است، درباره حساسيتي كه او و همكارانش براي جلوه‌هاي بصري ملك سليمان داشتهاند، گفت: «در ابتداي كار اين مسئله روشن بود كه بايد از جلوه‌هاي ويژه استفاده زيادي داشته باشيم، اما عملا اين امكانات در سينماي ايران موجود نبود؛ در نتيجه بهدنبال تأمين آن رفتيم.»
او ادامه داد: «ابتدا در ميان هنرمندان ايراني اين مسئله را مطرح كرديم و بيش از 100 اتود از كارهاي افرادي كه تصور مي‌شد شايد بتوانند كاري براي فيلم انجام دهند جمعآوري شد، اما هيچيك از آنها در حد فيلمي سينمايي نبود؛ در نتيجه سراغ خارجي‌ها رفتيم.»
فرآورده اظهار داشت: «براي يافتن فردي كه بتواند كار ما را انجام دهد و دستمزد درخواستياش با بودجه‌اي كه در اختيار داشتيم همخواني داشته باشد، جست‌وجوي زيادي كرديم. ابتدا با پيشنهادهاي بالايي روبهرو شديم تا اينكه در نهايت با مراجعه به هنگ كنگ، لئولو وارد پروژه شد.»
این تهیه کننده همچنین بیان داشت: «شرط ما اين بود كسي كه كار را قبول مي‌كند با بچه‌هاي ايراني همكاري كند و علاوهبر آموزش به آنان، كار را پيش ببرد. خوشبختانه اين توافق صورت گرفت و حدود 10 نفر از بچه‌هاي ايراني كه نمونه كار خود را ارائه كرده بودند، وارد كار شدند و علاوهبر يادگيري، كارهاي مربوط به فيلم را انجام مي‌دادند.»
آفريده در گفتگوي ديگري پس از اكران فيلم درباره اينكه چرا كار ساخت جلوه‌هاي ويژه ملك سليمان به گروه خارجي سپرده شد، گفت: «متأسفانه نمي‌توانستيم كار را به متخصصان داخلي بسپاريم؛ زيرا تجربه اين كار در ايران وجود نداشت. آن چيزي كه به اسم جلوه‌هاي ويژه در ايران وجود داشت، در حد كارهاي تيزرسازي بود و البته در قطع تلويزيون. به نظر من هنر اين نيست كه بگوييم همه كارهاي مربوط به پروژه را خودمان يك تنه بدون كمك ديگران پيش برديم؛ هنر در اين است كه كار درست و در نهايت كيفيت انجام شود. به نظرم سپردن كار به متخصصان خارجي عقلاني‌ترين حركتي بود كه از سوي ما انجام پذيرفت. حضور آقاي لئو موجب شد تا مجموعه‌اي از بچه‌هايي كه به كار جلوه‌هاي ويژه علاقه‌مند بودند، بتوانند تجربيات و آموخته‌هاي خود را در اين زمينه افزايش داده و بهروز كنند. ما حتي تعدادي از اين‌ها را به هنگ كنگ فرستاديم. اين دوستان تحت نام همان شركتي كه نامش را بردم، زير نظر آقاي لئو كار كردند و در اين كار پخته شدند.»
پس از امضاي قرارداد، لئولو و گروه 220 نفرياش در شركت شخصي او يعني legend toonland كار خود را براي جلوه‌هاي ويژه فيلم آغاز كردند. همان ابتدا شركتي با نام كاريز پارسه در ايران تأسيس شد تا كار انجام جلوه‌هاي ويژه فيلم را با نظارت و همكاري لو، پيش ببرد.
لئولوي بودايي كه اولين تجربه كارياش را در همكاري با يك گروه مسلمان ايراني از سر مي‌گذراند، ظاهراً ارتباط خوبي با كار برقرار كرده بود. او مفهوم كار ديني را درك كرده و به اذعان بحراني در بسياري از صحنه‌هاي فيلم، كمك شاياني به او و تيم كارگردانياش كرده بود. وي مدتي قبل در گفتگويي كه با فارس انجام داده بود، درباره سينماي ايران گفته بود: «فيلم‌هاي ايراني در سطح جهان، بهخاطر داستان‌هاي زيباي‌شان و جوايزي كه برده‌اند، معروف هستند، اما از نظر استانداردهاي جهاني، سينماي ايران چندان قابل قبول نيست. بايد امكانات جديدي مثل تجهيزات ديجيتالي به سينماي ايران وارد شود و هزينه‌هاي زيادي هم در اين راه انجام گيرد و اين كاري است كه ما در پروژه ملك سليمان قصد انجام دادن آن را داريم.»
با نهايي شدن بحث جلوه‌هاي ويژه، عملاً مرحله پيشتوليد كار آغاز شد و گروه براي ساخت دكورها كار خود را شروع كردند. حدود 18 هزار مترمربع دكور جديد در منطقه شهريار ساخته شد. بخشهايي از ساحل دريا در منطقه‌اي در گيلان نيز نياز به طراحي مجدد داشت. با تكميل مرحله پيشتوليد، كار تصويربرداري آغاز شد و فيلم بهطور رسمي در نيمه تيرماه سال 1386 كليد خورد. اما به هرحال بعد از شش ماه از آغاز تصويربرداري به دلايلي كه آفريده آنها را مشكلات مالي و كمبود بودجه عنوان كرد، متوقف شده و بعد از 9 ماه مجددا آغاز شد.
* هزينه‌هاي توليد
تا پيش از ساخت ملك سليمان، «دوئل» احمدرضا درويش با حدود يك ميليارد تومان هزينه، گرانترين فيلمي بود كه در سينماي ايران ساخته شده بود. دوئل در زمان خودش توانست الگوهاي رايج فيلمسازي ايران را حداقل در سكانس‌هاي ابتدايي فيلم، از حيث جلوه‌هاي ويژه تصويري تغيير دهد و نام خود را در صدر فهرست فيلم‌هاي ايراني به لحاظ جلوه‌هاي بصري بنشاند. با ساخت ملك سليمان اما همه چيز عوض شد. بدون اغراق بايد گفت، ملك سليمان نبي، با تكيه بر محتواي خوب و جلوه‌هاي ويژه بينقصش تمامي قواعد فيلمسازي ايران را تغيير داده و به آثار سينمايي فاخر دنيا پهلو زده است. بنابراين طبيعي است كه چنين فيلمي بتواند لقب گرانترين فيلم تاريخ سينماي ايران را براي خود دست و پا كند. به گفته تهيه‌كننده فيلم، حدود 4 ميليارد و 600 ميليون تومان، خرج نقدي فيلم بوده و در حدود 400 ميليون تومان هم صرف خريد تجهيزات شده و نهايتا مي‌توان گفت 5 ميليارد تومان خرج اين فيلم شده است.
اگرچه مجتبي آفريده هنوز رقم نهايي را كه خرج جلوه‌هاي ويژه اين فيلم شده است اعلام نكرده، اما به نظر مي‌رسد بخش زيادي از بودجه 5 ميليارد توماني اين فيلم به جلوه‌هاي ويژهاش اختصاص يافته باشد. بخشي كه توانست جوايز اول جشنواره فيلم فجر و جشن خانه سينما را به خود اختصاص دهد.
بهغير از بخش جلوه‌هاي ويژه، صداگذاري و ساخت موسيقي فيلم نيز در هنگ كنگ و چين انجام شده است. صداگذاري فيلم به شيوه دالبي توسط كينسون تسانگ در هنگ كنگ آغاز شد و با همكاري تيم 24 نفرهاش به پايان رسيد و در نهايت يكي از زمينههايي شد كه ملك سليمان را در بيست و هشتمين جشنواره فيلم فجر به سيمرغ بلورين رساند.
موسيقي فيلم نيز توسط پانك چان در هنگ كنگ ساخته شد و درست مثل صداگذاري و جلوه‌هاي ويژه، يكي از بخشهايي بود كه در جشنواره فيلم فجر براي ملك سليمان، سيمرغ بلورين دريافت كرد.
* اكران و فروش
در ابتدا قرار بود فيلم ملك سليمان به جشنواره بيست و هفتم فيلم فجر برسد، اما با قرار گرفتن تعطيلات سال نوي مسيحي و تعطيلات در چين و هنگ كنگ، كار آماده نشد و گروه فيلمساز تصميم گرفت تا فيلم را براي جشنواره سال بعد آماده كند. ملك سليمان در جشنواره بيست و هشتم در 9 بخش نامزد دريافت سيمرغ بلورين شد كه در اين ميان توانست در پنج بخش چهرهپردازي، تصويربرداري، جلوه‌هاي ويژه، صداگذاري و ميكس و همچنين موسيقي متن اين جوايز را نصيب خود كند. ملك سليمان همچنين جايزه ويژه مصطفي عقاد را هم در بخش سينماي بينالملل به خود اختصاص داد. جايزه‌اي كه هر سال به بهترين فيلمي كه در حوزه ديني ساخته مي‌شود، تعلق مي‌گيرد.
آخرين فيلم شهريار بحراني، در چهاردهمين جشن خانه سينما هم چهار تنديس شايستگي براي فيلمبرداري، طراحي صحنه و لباس و جلوه‌هاي ويژه بصري دريافت كرد.
ملك سليمان كه ارديبهشت امسال پروانه نمايش خود را دريافت كرد، قرار بود همزمان با عيد فطر در سينماهاي تهران روي پرده برود كه به دلايلي به تأخير افتاد و در نهايت از 14 مهرماه در 18 سينماي تهران و 28 سينما در شهرستانها به نمايش درآمد و توانست در چهار روز اول نمايش، 25 ميليون تومان فروش داشته باشد. رقمي كه به نسبت هزينه و زماني كه براي ساخت فيلم گذاشته شده، چندان قابلقبول نيست. با اين حال ملك سليمان در اولين جمعه پس از اكران، 18 ميليون و 500 هزار تومان فروش داشته كه به گفته آفريده با اين تعداد سالني كه در اختيار دارد، حداكثر فروش را بهدست آورده است.
|
.gif)
.gif)