وقايع باورنکردني در اختتاميه، داوري و اهداي جوايز جشنواره فجر : تحلیل امیر پوریا از حال و روز جشنواره فجر بيست و هشتم :: سينمای ما :: پايگاه خبری - تحليلی سينمای ايران

سینمای ما- امير پوريا: مجموع وقايعي که در مراسم اختتاميه بخش هاي ايراني بيست و هشتمين جشنواره فيلم فجر در انتهاي هفته گذشته در سالن برج ميلاد روي داد، نه تنها در طول تاريخ نزديک به سه دهه يي اين جشنواره، بلکه اساساً در کل رخدادهاي فرهنگي و فستيوالي و سينمايي جهان، بي سابقه و خارق العاده بود؛ از ميان داوران بخش مسابقه سينماي ايران که در ابتدا به شکلي غيرقانوني، چهار روز بعد از شروع جشنواره در قالب هياتي هفت نفره معرفي شدند و تازه آغاز به کار کردند و به فاصله دو روز روشن شد نام يکي از آنها (فاطمه گودرزي) را بي آنکه خود موافق باشد، در جمع گنجانده بودند، در انتها با کناره گيري غيررسمي اما کاملاً قطعي دو نفر ديگر (مسعود جعفري جوزاني و اسفنديار شهيدي)، تنها چهار نفر روي سن مراسم حاضر شدند و آراي خود را همراهي و نمايندگي کردند، نام و سوابق اين چهار نفر، ميزان مشارکت سليقه هاي هنري و درصد در نظر گرفتن مصالح و مواضع رسمي را نشان مي دهد و ثابت مي کند کناره گيري سه عضو قبلي نزديک تر به جايگاه «سينماگر»، مطلقاً تصادفي نبوده است؛ فقط ابوالقاسم طالبي، محسن علي اکبري، محمدابراهيم فياض و ناصر هاشم زاده روي سن ايستادند. اما اين تنها وجه استثنايي اختتاميه امسال ما نبود. شگفتي هاي ديگري نيز به چشم مي خورد؛

يک؛ اين اولين باري است که حتي در بخش سينماي ايران هم درصد و ترتيب محبوبيت فيلم ها نزد تماشاگران از سوي دبيرخانه جشنواره اعلام نشد و فقط به اعلام نام فيلمي که به حرف دوستان بيشترين آراي مردمي را کسب کرده يعني «به رنگ ارغوان» اکتفا شد. بار ديگر براي خواننده يي که احياناً يادداشت هاي قبلي اين ستون همزمان با جشنواره امسال را نخوانده، عرض مي کنم امسال عناوين درج شده روي صندوق هاي نظرخواهي از تماشاگران، اينها بود؛ «خوب»، «بسيار خوب» و «عالي». يعني اگر مثلاً شما به عنوان يک زن از ميزان عقده مندي شخصيت هاي زن خشن و کينه جو و مردصفت و ديگرآزار فيلم «تسويه حساب» احساس تحقيرشدگي مي کرديد و مي خواستيد به اين فيلم راي «ضعيف» بدهيد، ناچار بوديد برگ راي تان را در صندوق «خوب» که پايين ترين سطح را داشت، بيندازيد، فارغ از اين روش مفرح براي اثبات آنکه امسال همه فيلم ها خوب اند و اصلاً مادر نزاييده کسي را که در اين دوره فيلم بد ساخته باشد مساله اين است که بدون اعلام درصد آراي هر فيلم، نمي توان حقانيتي براي نتيجه تک فيلم اعلام شده قائل بود. در بخش بين الملل نيز همين مشکل به چشم مي خورد. شايد در مورد مسابقه سينماي ايران، دست کم مي توان محبوبيت فيلم حاتمي کيا را هم به خاطر محبوبيت خود او نزد سينماروهاي جشنواره يي و هم بابت مقاديري ظواهر مخالف خوان در قصه و ديالوگ هايش پذيرفت. اما در بخش بين الملل، در حالي که مثلاً همين فيلم حاضر بوده يا تمام سانس هاي عادي و فوق العاده فيلم «طهران، تهران» مهرجويي و کرم پور با تشويق پرشور تماشاگران هيجان زده همراه بوده، اعلام نام فيلم «عصر روز دهم» آن هم در حالي که از آغاز حتي در فهرست فيلم هاي اين بخش نبود، بسيار عجيب به نظر مي رسد.

دو؛ اين اولين باري است که با وجود آن وسعت و گنجايش سالن اجراي مراسم، تمامي خبرنگاران و اصحاب رسانه را از جلوي درهاي ورودي بازگرداندند و به سالن راه ندادند، بنده مفتخر به حضور در آنجا نبودم ولي اتفاقاتي همچون حضور چهار داور به جاي رسم هميشگي هيات داوران هفت نفره، قطعاً در گزارش هاي فرمايشي که در سايت رسمي جشنواره مي آيد يا در پخش تلويزيوني هميشه کاناليزه شده ذکر نشده و نمي شد. بنابراين تلاش براي راه ندادن روزنامه نگاران و بعد، عذرخواهي دبير جشنواره از آنان، به روشني مي تواند به منظور محدود کردن اطلاعات آنها از وقايع اختتاميه تلقي شود. ممکن است در وهله اول، اين حرفم را نوعي «توهم توطئه» دايي جان ناپلئوني بپنداريد اما وقتي برايتان بگويم در بخش مسابقه فيلم هاي اول و دوم هم به جاي پنج داور، فقط چهار نفر (مي دانيد که تعداد زوج در هيات داوران به دليل امکان تساوي آرا، آن را از درجه اعتبار ساقط مي کند) يعني شهريار بحراني (که در بخش مسابقه فيلم داشت و برخي فيلم هاي اول و دوم مثل «آل» رقيب فيلم او در مسابقه اصلي بودند،)، حبيب الله بهمني، بهمن حبشي و ناصر هاشم زاده (که داور بخش مسابقه اصلي هم بود،) روي سن رفتند، يا برايتان بگويم اين همه ديپلم افتخار که به کانديداهاي متعدد تعلق گرفت، فقط در مراسم به طور شفاهي اعلام شد و هيچ کدام آماده نبود که به برگزيدگان اهدا شود، مي پذيريد که نبودن خبرنگار در سالن و درج نشدن اين اخبار در گزارش ها مي تواند در ذهن مخاطبان، نظمي هر چند صوري و غيرواقعي به مراسم ببخشد.

سه؛ اين اولين باري است که دوستان تصور مي کنند مردم و منتقدان و سينماگران، به مفهوم و دليل اصلي اين اتفاقات غريب پي نخواهند برد. مثلاً فکر مي کنند کسي نمي فهمد که تعداد زياد ديپلم هاي اهدايي در کنار سيمرغ ها، بيش از آنکه نشان دهنده تلاش براي به دست آوردن دل همه باشد، از اختلافات شديد ميان اعضاي گروه داوري يا احياناً مصلحت هايي که از بالا به آنها اعمال و اعلام شده، خبر مي دهد. وقتي در بخش مسابقه فيلم هاي اول و دوم، فيلم برگزيده جشنواره يک تله فيلم محصول شبکه چهار است يا در رشته کارگرداني همين بخش، يک فيلم محصول بخش دولتي سيمرغ و سه فيلم دولتي ديگر ديپلم مي گيرند و تنها کانديداي محصول بخش خصوصي يعني «آل» است که جايزه نمي گيرد، چطور نمي توان خط و ربط اصلي ماجرا را دريافت؟ وقتي در بخش موسيقي متن مسابقه اصلي براي اولين بار در تاريخ، دو سيمرغ اهدا مي شود که يکي از آن به آهنگساز هنگ کنگي فيلم «ملک سليمان» است (بگذريم که با وجود اين همه آهنگساز ايراني استاد ارکستراسيون، موسيقي فيلمي که قصه تاريخ اديان دارد و در خاور دور هم نمي گذرد، اصلاً چرا بايد به دست آهنگساز آن ديار ساخته و دستمزدش به ارز پرداخت شود؟،)؛ وقتي فيلم «شب واقعه» که تهيه کننده اش خود نهاد برگزارکننده جشنواره يعني بنياد سينمايي فارابي است، تا لحظه آخر در رقابت مي ماند و به عنوان کانديداي اغلب رشته ها معرفي مي شود و وقتي لو مي رود که قرار نيست جايزه بهترين فيلم را بگيرد، مديرعامل فارابي آن را فقط از رقابت در بخش بهترين فيلم بيرون مي کشد؛ وقتي برگه يي که روي آن برنده سيمرغ بخش صدا را حسين ابوالصدق براي فيلم «آل» نوشته اند هنوز نزد علي معلم به عنوان مجري اختتاميه محفوظ است اما دوستان که با انبوه اختلافات و مصالح موردنظر راي را عوض کرده اند، مي گويند سيمرغ متعلق به فيلم «آناهيتا» بوده و معلم به اشتباه اعلام کرده (چنين چيزي اساساً از کسي که جشن دنياي تصوير را ده سال به شکلي حرفه يي تر از جشنواره فجر اداره و اجرا کرده، از محال هم محال تر است)، ديگر چه جايي براي خوشبيني و خوش باوري مي ماند؟

چهار؛ خداوند روح مرحومان مغفور لوئيس بونوئل، من ري، ژان کوکتو و سالوادور دالي را قرين رحمت فرمايد. آنان بودند که کمي کمتر از يک قرن پيش، سوررئاليسم را به سينما آوردند. آن موقع حتماً کسي تصور نمي کرد اين مکتب بتواند به چنين قدرتي برسد که از روي پرده سينما به بيرون از پرده، به لابه لاي صندلي هاي تماشاگران حاضر در اختتاميه جشنواره فجر، به سن و تريبون جلوي پرده اين مراسم و به جوايز اهدايي و تعداد و سطح داوران و تعيين شدگي آراي آنها و ايضاً آراي مردمي برسد. خدا را شکر که مانديم تا اين عينيت يافتن سوررئاليسم را حاضر و ناظر ببينيم.

نظرات