یادداشت هفتگی امير قادري در روزنامه اعتماد
درباره حامد بهداد، هوشنگ گلمکاني و ابوالحسن داودي

1- اينکه آقاي حامد بهداد بيايد و درباره مافيايي بودن هوشنگ گلمکاني، حضور اتفاقي اش در حوزه نقد فيلم و گادفادري اش در اين زمينه بنويسد، به نظرم زياد مهم نيست. بازيگر کارش را مي کند و منتقد هم مطلبش را مي نويسد. شخصاً در خيلي از موارد با هوشنگ گلمکاني اختلاف نظر دارم و حتي در مورد جزييات زندگي روزمره و شکل گذراندن شب و روز و واکنش نشان دادن به حوادث فرهنگي هم با هم هم سليقه نيستيم. اما خيلي دوستش دارم، سواد و حسن نيتش را مي دانم و در اين چند سالي که نقد فيلم مي نويسم و کار رسانه يي مي کنم، لحظات خوشي با هم داشته ايم. مشکلم با حامد بيشتر اينجاست که تلقي غلطي از اعتراض و طغيانگري دارد. اگر قرار باشد نسل ما هم به عصيان و طغيان و اعتراض همچون نسل هاي گذشته فکر کند، پس ديگر کي پيشرفت کنيم؟ هوشنگ گلمکاني به پشتوانه 30 سال حضور در خط مقدم نقد فيلم ايراني، کاملاً حق دارد که از بازي بهداد خوشش نيايد و اين را بنويسد. اما اينکه سريع همه چيز را به مافيا ربط دهيم و مدام در حال جست وجوي دلايل شکست مان نزد ديگران باشيم، وحشتناک است. همان اشتباه نسل هاي گذشته است. انتظار داشتم ماهيت واکنش بهداد با يک هنرمند دهه 1340 متفاوت باشد. اين دلخون را که نديده ام. اما نظر شخصي ام را بپرسيد، به نظرم حامد بهداد هر وقت کارگردانش کنترلش کرده است، مثل روز سوم و کافه ستاره، بازي خيلي خوبي داشته (روز سوم که اصلاً به نظرم بهترين حضورش روي پرده است) و در باقي موارد مثل بازي اش در حس پنهان، آدميزاد را ديوانه مي کند. تلقي غلط از شورشي بودن و احساساتي بودن، خودش را اينجا هم نشان مي دهد. بهداد يک استعداد است. اما چه بسيار استعدادها که به دليل درک نادرست صاحبان شان از شيوه بروز آنها به باد رفته اند. مي دانيد؟ شخصاً کري گرانت و گري کوپر و همفري بوگارت را به مارلون براندو ترجيح مي دهم. با شخصيتي که از آن خود بازيگر است. آنها فقط روي پرده حضور دارند، ظاهراً کارشان را مي کنند، اما تماشاگر را با خود مي برند. اين به نظرم هنر بسيار متعالي تري است تا براندو، با آن حرکات لب و دهنش، بازي با دست هايش و امکاني که به منتقدان مي دهد تا درباره شور و طغيانش بنويسند. وقتي به صورت گرانت در يکي از فيلم هاي هاوارد هاکز نگاه مي کنم، نمي توانم جاي هنرش را بفهمم. به نظرم مشکل حامد بهداد چه وقتي قرار است روي پرده طغيان کند و چه وقتي چنين واکنشي نسبت به نقدي نشان مي دهد، يکي است. هر دو سطحي است. و اگر روز سوم و کافه ستاره را نديده بودم، فکر مي کردم مايه بازيگري را هم نداشته باشد. که بيشتر ادا باشد. اما در اين فيلم ها خيلي خوب بازي کرده است. طبق معمول اين بار هم مشکل در درون ماست تا مافيايي که قرار است بار همه مشکلات ما را به دوش بکشد. نمي فهمم حامد وقتي مي تواند جمله يي به اين خوبي بنويسد؛ «... نوشته يي بود از سر کينه و عاري از غريزه؛ مطالبي در حد تماشا و مطالعه و نه در مقام تجربه و اجرا...» وقتي چنين درک درستي از فاصله ميان تماشا و اجرا و حرمت نهادن به غرايز انساني دارد، چطور مي تواند چنين واکنش هاي ناپخته يي را چه روي پرده و چه خارج از آن نشان دهد.

2- واکنش بهداد و صحبت کردنش درباره مافيا درست شبيه همان واکنشي است که بعضي از فيلمساز- تهيه کننده هاي کشور نسبت به طرح موضوع تقويت تهيه کننده و حاکم کردن نظام عرضه و تقاضا در سالن هاي سينماي کشور داشته اند. دوست بزرگ ترم آقاي ابوالحسن داودي در مقاله يي در همين روزنامه اعتماد برايم نوشته موقع طرح اين موضوع، در روزنامه و تلويزيون، تحت تاثير آدم هايي قرار گرفته ام که مي خواهند از اين طريق به معاونت سينمايي خط بدهند و اينکه در شرايط فعلي وقتي مافياي پخش داريم و سالن سينما به اندازه کافي نداريم و هر فيلمسازي براي ساخت فيلم با هزار بايد و نبايد و مميزي روبه روست و تهيه کننده ها و سينمادارهاي ما با ضعف سليقه و سواد روبه رو هستند و دريافت مجوز پخش و نمايش چقدر مشکل است، و در شرايطي که عدالت در عرصه پخش رعايت نمي شود، چطور مي شود به قانون بازار و عرضه و تقاضا در پخش محصولات فرهنگي فکر کرد و اينکه کنار هم گذاشتن قوانين توليد و پخش در هاليوود با آنچه در ايران مي گذرد، ساده انگاري است و قياس مع الفارق است. راستش دقيقاً به دليل همين حرف هاي ابوالحسن داودي است که فکر مي کنم حاکميت نظام عرضه و تقاضا و تکيه به بازار، آخرين چاره سينماي ايران است. اگر قرار باشد در اين مملکت سالن خوب ساخته شود و تماشاگر با سينما آشتي کند و بکن و نکن هاي مسوولان کمتر شود و فيلمساز فرصت صحبت درباره مسائل روز و آنچه صادقانه در ذهن و قلبش مي گذرد را پيدا کند، بهترين راهش همين تکيه بر اثر هنري به مثابه کالاست. انتخاب ديگري نداريم. طي کردن اين مسير، قطعاً هزينه هاي خودش را خواهد داشت، اما تا پاي در اين راه نگذاريم، به جايي نمي رسيم. اين را حالا و بعد از تجربه چند دهه حمايت هاي گوناگون فکري و مالي از سينماي ايران مي گويم. چطور هنرمندي که دستش توي جيب دولت است، مي تواند رابطه بي واسطه اش را با مردم کشورش برقرار کند؟ (کاري به استثناها نداريم.) انضباطي که رو در رو شدن بي واسطه با تماشاگر به فيلمساز هنرمند مي بخشد، نفعش خيلي بيشتر از خيرش است. نمونه اش همين دو فيلم آقاي داودي؛ «نان و عشق و موتور هزار» و «زادبوم». به نظرم هر آنچه آقاي داودي جدي، در فيلمي مثل زادبوم که حداقل بخشي از آن با پول نهادهاي دولتي ساخته شده و جايزه دولتي هم گرفته، خواسته بگويد، به شکل دلپذيرتر و نهان روشانه تر و جذاب تر و عميق تري در «نان و عشق و موتور هزار» هم هست. آنجا اما به حکم بازار، هنرمند فرصت نکرده زياد توي آينده به خودش نگاه کند، که دکترين صادر کند، که خودش را بيش از حد جدي بگيرد. کارگردان متواضع باسليقه مردم دار باهوش «نان و عشق و موتور هزار» کجا، و کارگرداني که به سينما در حد رسانه يي براي صادر کردن دکترينش نگاه مي کند، کجا. پيشنهاد ابوالحسن داودي و ادامه سياست هاي حمايتي- هدايتي، تکرار همان مسيري است که سال ها پيموده ايم و حاصلش شده حاکميت دو خواهر و زندگي شيرين. جايي بايد اين چرخه را قطع کنيم. به جامعه جهاني بپيونديم و عوض بند کردن به مافيا و آنچه در بيرون اتفاق مي افتد، به خودمان بپردازيم و فيلم هاي بهتري بسازيم. کاري که فيلمساز خوبي مثل ابوالحسن داودي، نشان داده که بلد است. تکرار مي کنم که قرار نيست حاکميت بازار در عرصه توليد محصولات هنري هيچ هزينه يي نداشته باشد. که استعدادي در اين ميان تلف نشود. ولي اگر بخواهيم به آن مشکلاتي که داودي در نامه اش اشاره کرده، برنخوريم؛ به نظرم بهترين مسيرش همين است.

منبع : اعتماد

به روز شده در : دوشنبه 11 آبان 1388 - 17:48