| | |
سینمای ما - «آلن رنه بی‌گمان یکی از بزرگ‌ترین کارگردانانِ در قید حیاتِ ماست و در عین حال، به دلایل مختلف، یکی از دشوارترین‌ها برای بررسی» ... یادداشت جاناتان رزنبام دربارهٔ آلن رنه با این جمله شروع می شود و با وجود ایجاد و اختصار متن به اندازه یک مقاله ده صفحه‌ای در شناخت رنه و سینمای او به کار می آید. متن این نوشته را این‌جا بخوانید:
جاناتان رزنبام - آلن رنه بی‌گمان یکی از بزرگ‌ترین کارگردانانِ در قیدحیاتِ ماست و در عین حال، به دلایل مختلف، یکی از دشوارترین‌ها برای بررسی. او جهانی‌ترین چهرهٔ موج نوی فرانسه بود، حداقل در فیلم‌های اولش (به خصوص هیروشیما عشق من، سال گذشته در مارین‌باد، جنگ تمام شده است، دوستت دارم دوستت دارم و پروویدانس) اما در ادامه به یکی از فرانسوی‌ترین کارگردانانِ فرانسوی بدل شد (نه فقط با نمونه‌های آشکاری مانند عموی آمریکایی من، استاویسکی، مِلو، همان ترانهٔ آشنا، نه روی دهان و علف‌های وحشی بلکه حتی با فیلم‌هایی که از دست‌مایه‌های انگلیسی یا تا حدودی آمریکایی گرفته شده بودند، مانندِ می‌خواهم به خانه بروم، دود کردن، دود نکردن، ترس‌های خصوصی در مکان‌های عمومی).
حتی قبل از این‌که به سراغ ساخت فیلم بلند برود، بزرگ‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما را در مورد استعمارگری و نژادپرستی (مجسمه‌ها هم می‌میرند)، اردوگاه‌های مرگ (شب و مه)، پلاستیک (ترانه استیرن) و کتابخانه (تمام خاطرات جهان) را ساخت. یکی از شخصی‌ترین کارگردانان مدرن است اما هرگز پای فیلم‌نامه‌های خودش را امضا نمی‌کند. همین‌طور مشهور است برای این که یکی از خجالتی‌ترین سینماگران تاریخ است، تا آن حد که یک‌بار کلر دنی به من گفت رنه همیشه ترجیح می‌دهد خودش را پشت فیلم‌نامه‌نویس‌هایش پنهان کند. او یکی از بزرگ‌ترین منتقدان و مورخانِ سینماست؛ با این‌که هرگز هیچ اثر چاپ شده‌ای در این زمینه نداشته است؛ به خصوص وقتی به خاطر بیاوریم که چطور درس‌هایی درباب هیچکاک و لویی فویاد در سال گذشته در مارین‌باد به ما می‌دهد؛ یا دربارهٔ ارنست لوبیچ در استاویسکی، و یا دربارهٔ موزیکال‌های متروگلدوین‌میر در نه روی دهان و این مثال‌ها را می‌توان همین‌طور ادامه داد.
اغلب این شاعرِ عواطف و خاطره را با یک روشنفکر اشتباه می‌گیرند (شاید به این خاطر که فرانسوی است) یا از سورئالیست بودن او غافل می‌مانند. اما قطعاً بخشی از پرمایگیِ فیلم‌هایش از آنجا می‌آید که جدا از زیبایی و احساسات نهفته در آن‌ها، بسیاری از گنجینه‌های ارزشمند آثارش پنهانند و به آسانی به چشم نمی‌آیند.
|
