حمله روزنامه وطن امروز به فیلم «هرشب تنهایی»؛ : معنویت فیلم به جای تاثیرگذاری موجب دلزدگی تماشاگر می‌شود

سینمای ما - در حالی که فیلم "هرشب تنهایی " ساخته رسول صدر عاملی با استقبال خوب منتقدان وتماشاگران مواجه شده است روز نامه وطن امروز باانتشار یادداشتی به شدت به این فیلم حمله کرد!

متن یادداشت وطن امروز به این شرح است :اول: فیلم صدرعاملی همان مشکل اکثر غریب به اتفاق فیلم‌هایی که در کشورمان با تمرکز بر یک موضوع مذهبی شناخته شده، ساخته می‌شوند را دارد. ایده اصلی بسیار رو و واضح است و در واقع جذابیتی که داستان فیلم باید از آن برخوردار باشد، فدای معنویتی که ظاهرا باید در فیلم مشهود باشد، می‌شود؛ معنویتی که اتفاقا از شدت تمرکز، به جای تاثیرگذاری موجب دلزدگی تماشاگر می‌شود. از همان ابتدای فیلم با دیدن زن و شوهری در مشهد (مرد غمگین است و به دنبال دارو و زن مستاصل و منتظر معجزه) به سرعت به این نقطه می‌رسیم که فیلم بالاخره با یک معجزه یا یک تحول به پایان خواهد رسید و ما هم به جای لذت بردن از داستان فقط یا باید متنبه شویم یا درس بگیریم.

دوم: فیلم عمدتا از همان گره‌افکنی‌ها و گره‌گشایی‌هایی استفاده می‌کند که در اغلب این فیلم‌ها استفاده شده است. نتیجه این می‌شود که تعلیق‌های فیلم کهنه و قابل پیش‌بینی است و تنها بر عده‌‌ای معدود تاثیر می‌گذارد. احتیاج ناگهانی بیمار به چیزی که وابستگی مستقیم به بیماری‌اش دارد (مثل دارو) و دل‌سوزاندن دیگران به حال وابسته بیمار (که این بار شوهر است) زمانی که در جست‌وجوی یافتن آن «چیز» است، غصه خوردن همان وابسته در خفا و حفظ روحیه در مقابل بیمار برای روحیه‌دهی! و غیب شدن ناگهانی بیمار و کشف او در یک مکان عمومی در حالی که مشغول انجام یک عمل عادی (مثل خرید کردن مایحتاج روزمره) یا زیادی احساساتی (مثل کمک کردن به یک ناتوان) است، با این توجیه که ترس از مرگ، قهرمان فیلم را آنچنان درگیر خود نکرده است (چیزهایی از این قبیل)، با نمونه‌های تلویزیونی که مثلا 10 سال پیش و پیش‌تر در سریال‌های «همسران» و «روزگار جوانی» هم دیده‌‌ایم هیچ تفاوتی نمی‌کند.

سوم: در ادامه این استیصال برای جذب مخاطب، باز هم گرهی را می‌افکند که در واقع بیشتر به بهانه کش دادن فیلم طرح شده‌ است. از همان ابتدا واضح است که کودکی که لیلا حاتمی پیدایش می‌کند در نهایت به والدینش خواهد رسید و مشخص نمی‌شود که مثلا زن چه تاثیری از کودک گرفته و چه تغییر عظیمی کرده است و آیا اساسا اتفاقی برایش افتاده یا نه. آن رفتار عجیب و به ظاهر ساختارشکنانه پایانی که لیلا حاتمی ناگهان عکس کودک را رو به دوربین می‌گیرد (فاصله‌گذاری برشتی؟) نیز هیچ معنایی را تداعی نمی‌کند.

چهارم: فیلم از آن دسته فیلم‌هایی است که بیننده قبل از دیدنش باید ذهنیت مذهبی پرداخت شده را درون خود داشته باشد و بعد از آن با دیدن جزئیات فیلم باید استنباط‌‌های خود را بر تصاویر آن سوار کند و در ادامه، فیلم و نکات معنوی آن را در ذهن خود بسازد و از ساخته‌های خود لذت ببرد و نه فیلم به تصویر درآمده، یعنی چیزی شبیه به همذات‌پنداری امروزی نسل دهه 30 با فیلم‌های هندی که جور فرزند به پدر را مبتنی بر وضعیت امروز و حکم تقدیر می‌دانند و از این تفکر خود (و نه فیلم در حال نمایش) لذت ایذایی می‌برند. از این رو است که بیننده‌‌ای که الزاما درک یا ارادت خاصی نسبت به فضایی که شخصیت‌ها در آن هستند ندارد، هیچ لذتی از داستان نبرده و طبعا تاثیری نیز نمی‌پذیرد.

آخر: این تلاش یک سویه برای تاثیرگذاری بر مخاطبی که به‌خاطر نزدیکی ذهنی بیش از حد با مضمون برای تاثیرپذیری از این فیلم‌ها آماده است (و به همین دلیل، نیازی به این تاثیر ندارد)، از بزرگ‌ترین ضعف‌های فیلم است. بر همین منوال، آنچه فیلم را حتی غیرقابل تحمل‌تر نیز می‌کند استفاده عمیقا سطحی از نشانه‌های مذهبی است، مثلا صحنه‌‌ای که لیلا حاتمی در حیاط صحن کفش‌هایش را بیرون می‌آورد و به سمت ضریح حرکت می‌کند چه کارکردی دارد؟ داستان را جلو نمی‌برد، تحولی هم صورت نمی‌گیرد که این اتفاق را نشانه‌ای بر آن بدانیم، چه اینکه قبل از آن هم به نظر می‌رسد لیلا حاتمی آدم معتقدی است، شفایی هم که بعد از آن صورت نمی‌گیرد، پس نشان دادن چنین چیزی چه لزومی دارد؟ چیزی غیر از صحنه‌های مستند و به واقع لحظات به شدت شخصی است (که چند سالی است مد شده تلویزیون گریه کردن آدم‌هایی که در مراسم مختلف حضور دارند را به نمایش می‌گذارد) و در نهایت فقط تاثیری دلزده‌کننده دارند؟ به نظر می‌رسد هر شب تنهایی فارغ از اینکه بخواهد چیزی بگوید یا نه، صرفا کنار هم چیدن دسته‌ای تصاویر تکراری را هدف قرار داده است و بس.

نظرات