یادداشت حمیدرضا ایک درباره انتخاب‌های هیئت انتخاب جشنواره؛مایه کتلت
سینمای ما - حمیدرضا ابک: دیدن فیلم «امشب شب مهتابه» بعد از «صداها»، مثل «پشملبا» خوردن بعد از آش رشته است؛ رودل هم نکنی، لااقل «هنگ» می‌کنی. وقتی امشب با امیرحسین مهدوی نشستم که این اتفاق را تحلیل کنم و دلیلش را دریابم، سرم گیج رفت. یک سؤال کوچک به چنان پاسخ‌های عجیبی رسید که نوشتنش هم یک سال وقت می‌خواهد.
میانگین فیلم‌هایی که در این سال‌ها به بخش مسابقه سینمای ایران راه یافته‌اند بالای بیست‌تاست. در شش روز سینمای ایران هم، به‌جز جمعه‌ها با یک سئانس کمتر، روزی 5 سئانس اکران داریم. یعنی درواقع حتی همین 24 فیلم هم تمام باکس‌های نمایش را پر نمی‌کنند. اما ما اصرار داریم که حتماً جشنواره‌مان تمام روزهای دهه‌فجر را پر کند. ضمناً اصرار داریم روزی پنج سئانس اکران داشته باشیم. اصرار هم داریم که «گستره جغرافیایی جشنواره را گسترش دهیم» و از سینما ماندانا تا سعادت‌آباد مشتری جور کنیم.
خوب حالا با این منطق مگر می‌توانیم به هیئت انتخاب بگوییم بهترین‌ها را انتخاب کن؟ هیئت محترم درواقع مجری متواضعی است برای پرکردن باکس‌های بی‌کران و تودرتوی ما.
از سوی دیگر یک‌جایی به عقلمان رسیده که باید فضایی برای استعدادهای نو باز کنیم. مسابقه فیلم‌اولی‌ها و فیلم‌دومی‌ها را راه انداخته‌ایم برای جوانان پرافتخار کشورمان. کف دستمان را بو نکرده بودیم که واروژ کریم‌مسیحی هم می‌خواهد بعد عمری فیلم دوم بسازد؛ انگار علی دایی برود تیم نونهالان. پس واروژها را به‌حسب قانون باید آن‌جا جا داد و به حسب سطح، این‌جا. پس چندتایی هم فیلم چند‌کابردی برای جشنواره داریم؛ حالا فیلم‌های ایرانی بخش بین‌الملل به کنار.
فرض کنید سرزمین ما الگوی نظم و بوروکراسی در تمام تاریخ باشد. واقعاً عجیب نیست که تعداد فیلم‌های حاضر در بخش مسابقه‌ها همیشه حدود بیست تاست؟ به خدا اگر کشت دیم هم داشته باشیم، بعضی وقت‌ها باران می‌آید و درپی‌اش سرسبزی است و یک وقت‌هایی هم یوذارسیف‌هایمان را باید بفرستیم پی تدبیر خشکسالی. پس چرا این اتفاق در سینمای ما می‌افتد؟ چرا در جشنواره فیلم فجر، پشملبا را بلافاصله بعد از آش رشته سرو می‌کنند؟
گمان می‌کنم دلیل این اتفاق چیزی نیست جز تصویر نادرستی که متولیان جشنواره در تمام این بیست‌وهفت دوره از «مشتری‌گرایی» داشته‌اند و دارند. بی‌تردید هدف اصلی جشنواره فیلم فجر اکران هرچه‌بیشتر در یک بازه زمانی کوتاه برای تعداد هرچه بیشتری از مشتریان است. اصلاً هم کسی کاری ندارد که جشنواره‌ها اصولاً برای کارشناسان و منتقدان طراحی می‌شوند و نه مردم که اگر قرار است این‌طور باشد، پس دولت بیاید کل فیلم‌ها را بخرد و در تمام طول سال در تمام سینماهای ایران، مفت و مجانی و مثل نقل و نبات پخش کند و خلاص. مهم این است که همه بتوانند از این اتفاق بزرگ فرهنگی بهره‌مند شوند و لذت ببرند و ستون‌های آمار را هوا کنند.
اتفاقاً نگاه مدیران فرهنگی ما در تمام موارد مشابه همین‌طور است. نمایشگاه کتاب تهران بزرگ‌ترین نمایشگاه کتاب جهان است؛ به لحاظ تعداد بازدید‌کننده. کرورکرور آدم از اطراف و اکناف عالم به مصلای تهران می‌آیند و گازپیک نیک‌هایشان را علم می‌کنند و مایه کتلتشان را فراهم، که دور هم باشند. گور پدر نمایشگاه فرانکفورت هم کرده‌اند که حتی اجازه نمی‌دهند خلایق در آن یک فقره کتاب بخرند؛ شاید یکی دلش خواست.
اصلاً انگار ما کلاً از چیزهای محدود، جمع‌وجور، شسته‌رفته و نخبه‌‌گرا بدمان می‌آید. هرچیزی را همه باید بتوانند تجربه کنند و البته هرچه تعداد مشتریان بیشتر، بهتر. درست مثل رستوران‌های بین‌راهی، از کوبیده تا لازانیا در منو داریم اما پیداکردن یک غذای سالم درست‌وحسابی از بین این منوی گسترده، کار دشواری است.
سرم داغ می‌شود وقتی می‌بینم گربه جشنواره را از هر طرف بالا بیندازی، چهارچنگولی روی این پرسش پایین می‌آید که آیا اساساً ما کار خوبی می‌کنیم که جشنواره داریم یا نه؟ ای کاش لااقل جواب این پرسش صریح و روشن بود. اتفاقاً برای بسیاری از فیلم‌ها شاید بهتر باشد که اصلاً به جشنواره نیایند و مستقیم بروند سر اکران؛ مطمئناً موفق‌ترند. آخر چه لزومی دارد «امشب شب مهتابه» به جشنواره بیاید و منتقدان و رسانه‌ها از رویش رد شوند و فضایی سراسر نقد منفی و تمسخر، آسمان تبلیغات رسانه‌ای فیلم را پیش از اکران پر کند؟ یا حتی فیلم «صداها» از منظری دیگر. تعداد سئانس‌های اکرانش در سینماهای مختلف در طول جشنواره را ضربدر تعداد صندلی‌ها کنید و ببینید چه تعداد عظیمی از مخاطبان بالقوه فیلم در روزهای اکرانش، در همین جشنواره فیلم را دیده‌اند. این واقعاً حسن است؟ کمک به فیلم است؟ خوب دی‌وی‌دی‌اش کنید بفرستید در خانه خلایق. این‌جوری که بهتر است. جزو صدقات جاریه فارابی هم محسوب می‌شود. نگویید فارابی برای اکران‌های جشنواره به فیلم‌ها پول می‌دهد که آن‌وقت فردا مجبورید در همین ستون، نوشته‌ای بخوانید درباره یکی دیگر از مغلطه‌های دولتی در صنعت سینمای ایران‌زمین. تا بعد.
|
