نقد نو نسل نو، نقد نویسنده «سینمای ما» بر فیلم «پستچی سه بار در نمی‌زند»؛ : حالا حسن فتحی هم در تلویزیون کارگردان موفقی است و هم در سینما

سینمای ما - آریان گل‌صورت: پستچی سه بار در نمیزند دومین ساخته حسن فتحی بعد از کمدی رمانتیک قابل قبول ازدواج به سبک ایرانی است . فیلم اول فتحی حکم ورود او از قاب تلوزیون به پرده سینما داشت اما پستچی ... یک اثر شخصی تر است و مشخص است فتحی انرژی زیادی گذاشته و زحمت کشیده تا اثری شسته رفته روانه سینما کند تا ثابت کند توانایی هایش محدود به تلوزیون نیست .
فتحی با ساختن سریال های موفقی مثل شب دهم میوه ممنوعه و مدار صفر درجه ثابت کرده سریال ساز کاربلد و قهاریست و حالا در دومین فیلمش سعی کرده تسلط خود را در سینما هم به رخ بکشد .
به تصویر کشیدن 3 مقطع مختلف از زندگی یک فرد به طور موازی در 3 طبقه مختلف یک خانه و تداخل آنها با یکدیگر، کار جسورانه ای است که فتحی در آن موفق بوده است .
فیلم جذاب و امیدوار کننده شروع می‌شود اما همان طور که به فصل پایان بندی نزدیک میشویم کمی از انسجام اولیه کاسته میشود. به طوری که نیمه دوم فیلم به وسواس و پختگی نیمه اول آن نیست. البته نسخه ای که برای اکران در سینماهای کشور در نظر گرفته شده تا حدی پخته تر و شسته رفته تر از نسخه جشنواره ای آن است و توانسته برخی از کاستی ها را جبران کند و این خود نشانه حرفه ای بودن فتحی است که بعد از واکنش های نسبتا منفی به پایان بندی فیلمش در جشنواره فجر به جای ایجاد تنش و زدن اتهام به منتقدان فیلم سعی در منسجم تر کردن اثرش کرد .
نکته قابل توجه در این فیلم دیالوگ نویسی ضرب المثل گونه و موزون آن است که یادآور آثار مرحوم علی حاتمی است (البته نه به گوش نوازی و ماندگاری دیالوگ های حاتمی). فتحی در سریال های تلویزیونی خود هم از همین روش دیالوگ نویسی استفاده کرده بود که اینجا به کمال می‌رسد. فیلم 3 مقطع زمانی متفاوت را به تصویر می‌کشد و ما شاهد دیالوگ هایی با گویش ها و لحن ها و تکیه کلام های خاص این دوره ها هستیم که خود نشان دهنده تسلط و توانایی فتحی به زبان فارسی است . فیلم دارای ایده های جذاب و هوشمندانه ای نیز هست . از جمله ربط دادن این 3 بازه زمانی به هم توسط پسر بچه و تیله ها که از نقاط قوت فیلم به حساب می آیند . نقش آفرینی بازیگران فیلم نیز از نقاط قوت فیلم و از اصلی ترین دلایل جذابیت آن است . بازیگران همگی به درستی انتخاب شدند و توانستند به خوبی از پس نقش خود برآیند . محمد رضا فروتن و باران کوثری اجرای قابل قبولی دارند . رویا تیموریان و علی نصیریان نیز مثل همیشه خوبند اما نقش آفرینی های جذاب متعلق به امیر جعفری و پانته آ بهرام است که لحظات حضور آنها را میتوان بهترین دقایق فیلم قلمداد کرد . امیر جعفری که در فیلم خوب بی پولی (حمید نعمت الله) هم حضوری جذاب داشت یکی از بهترین بازیگران جشنواره اخیر فیلم فجر بود و بار دیگر بعد سریال میوه ممنوعه ثابت کرد از او باید انتظاری فراتر از بازی در طنز های شبانه داشته باشیم .
فیلم از لحاظ تکنیکی و فنی غنی است و طراحی لباس و صحنه بی نقص و تدوین ماهرانه ای دارد اما کاستی هایی نیز دارد که مانع از تبدیل شدن آن به یکی از بهترین فیلمهای دهه اخیر سینمای ایران شده است . یکی از این مشکلات این است که فیلم در پاره ای از اوقات پر گو و اضافه گو میشود و باعث میشود از تعلیق کار کاسته شود . مثلا زمانی که تماشاگر متوجه شده یا دسته کم دارد متوجه میشود که ارتباط میان 3 طبقه چه بوده و مشغول گذاشتن تکه های پازل کنار هم است فیلم با تکرار چند باره اتفاقات این فرصت و لذت را از تماشاگر میگیرد . هر چند این موضوع در تدوین دوباره فیلم تا حدودی بر طرف شده است . نکته دیگر اصرار فتحی برای ایجاد صحنه های ترسناک است . در حالی که خود قصه و فضای کلی فیلم این قدرت را دارند که تماشاگر را درگیر فضای هراس آلودی کنند فتحی با ایجاد چند صحنه قصد دارد فیلم خود را ترسناک تر جلوه بدهد .
فیلم نشان میدهد که در تاریخ گذشته و نسلهای پیشین حق هایی نا حق شده خون هایی ریخته شده و خیانتهایی انجام شده است و انتظار دارد آن گره کور و عقده های شکل گرفته در نسل های پیشین به دست نسل فعلی باز شود همانطور که دو زن کشته شده ( رویا تیموریان و پانته آبهرام ) از باران کوثری (نماینده نسل امروز) انتظار دارند که کابوس شکل گرفته در سالهای قبل رو تمام کند . اما او در واکنش به این انتظار سعی میکند خود را از این مخمصه رها کند . برای همین به بالای پنجره میرود تا با به پایین انداختن خود از زیر بار این انتظار شانه خالی کند . اما این اتفاق نمی‌افتد و او متوجه میشود او چاره جز تلاش برای بر طرف کردن کابوس هایی که از گذشته به وجود آمدند و حالا او را دارد آزار میدهد ندارد . پس سعی میکند با همان روش هایی که در طبقات ( مقاطع زمانی) دیگر شاهد بودیم یعنی خشونت و زور کار را تمام کند غافل از این که این بار گره را کور تر خواهد کرد . در پایان فیلم او تفنگ را رو به پسر بچه که بالای سر مادرش دارد زاری میکند میگیرد و دو دل است که بزند یا نه و میرسد به زمانی که باید تصمیم بگیرد از روش های گذشته استفاده کند یا چاره ای دیگر بیاندیشد . او شلیک نمیکند تا روشی غیر از خشونت و خون ریزی را امتحان کرده باشد و اتفاقا این دفعه کارگر می افتد و کابوس تمام میشود و صبح فرا میرسد .
حسن فتحی تلاش کرده در این فیلم سنگ تمام بذارد و اثری در خور توجه خلق کند که موفق هم بوده است . او با ساختن این فیلم ما را در انتظار فیلم های بعدی خود قرار می‌دهد و انتظار ها را از خود بالا می‌برد . حالا میتوان گفت فتحی علاوه بر تلویزیون در سینما هم کارگردان موفقی است . به این ترتیب فتحی ثابت کرده توانایی ساختن فیلمی به مراتب بهتر از پستچی ... را هم دارد . پس تا آن موقع منتظر خواهیم ماند .

نظرات