نقد نو،‌نسل نو
من تصمیم‌گیر

سينماي ما- سعيده موسوي:
_ « زندگي، مثل ضعف بعد از تب گيج و با صداي خفيف شده جريان داشت. » _
(ايستگاه آبشار- پرويز دوايي)

فيلم درباره الي فيلم جدي و مهمي است! و هر چه مي گذرد بيش تر مي فهميم که درباره حرفهاي نگفته زمانه اش است. فرهادي مطالب بسيار مهمي را در محتواي فيلمش گنجانده اما برخلاف بسياري از کارگردانان ما دچار کلي گويي نشده ( و اين اتفاق بزرگ و خوبي ست زيرا با کارگرداني مواجه ايم که تکليفش با خودش روشن است که اگر نبود نمي توانست چنين اثر شسته رفته اي ارائه دهد.) زيرا که نقش و اهميت جزئيات زندگي را فهميده و چنان با ظرافت با جزييات رفتار کرده که توانسته ما را سرگرم و خوشحال نگه داشته و خسته مان نکند و همراه خود نگه دارد. از کرم زدن الي گرفته تا هدفون توي گوش نازي، از دستمال توالت در چندين پلان فيلم تا کتري گذاشتن روي گاز، از شکل نشستن و تخمه شکستن امير تا جايي که احمد و الي با هم حرف مي زنند و الي براي فرار و فقط صرف اينکه کاري کرده باشد گوشه چشمش را سريع پاک مي کند. از جايي که شهره دماغ بچه اش را پاک مي کند تا صحنه‌ای که احمد از جيب بغل شلوارش در حالي که از پهلو خم مي شود سيگار را بيرون مي آورد. از لحن پيمان آن جا که با تحکم مي گويد «دختره نامزد داشته...» تا لحن و بغض عليرضا «نگفت نامزدي...؟ » از گرفتن جلوي چشم پيمان تا اگر قرار است فرزندش بميرد مرگش را نبيند تا روشن کردن آبگرمکن، تميز کردن خانه نيمه مخروبه، دعواهاي زن و شوهري و... تا دنيايي ديالوگ ها و حرکات بچه ها و هزار تا نمونه جزيي زنده که در زندگي مان جريان دارد.
فيلم درباره الي داراي دو کارگردان در ساحت بيروني و دروني خود است يعني سپيده و فرهادي. سپيده و سايه به سايه او اصغر فرهادي حسابي مايه گذاشتند تا به ما يعني همسفران سپيده و تماشاگران آنها خوش بگذرد. آنها به ما کمک کردند که بخنديم، توي تونل جيغ بکشيم، توي سماور زغالي چايي بخوريم، برقصيم، پانتوميم بازي کنيم، واليبال بازي کنيم و... همه چيز داشت با شيريني و خوشي مي گذشت تازه قرار بود بعدازظهر دور هم آش رشته درست کنيم که زندگي روي ديگرش را به ما نشان داد و دهانمان مزه گس گرفت.
سپيده به عنوان کارگردان گروه تمام سعي خود را به کار برد تا کسي احساس کمبود نداشته باشد دروغ گفت تا قرار مسافرت به هم نخورد و حواسش حسابي به احمد و الي بود تا تنها نباشند حواسش به دور هم بودن آدمهاي فيلم بود تا جدايي شکل نگيرد.فرهادي ست که از سپيده خواسته اينگونه باشد. از اين دست رفتارهاي سپيده و دروغ هاي به اصطلاح مصلحت انديشانه، نگاه فرهادي را در مواجه با اخلاق در مي يابيم اينکه رويکرد فرهادي کاملا مدرن است و قهرمان فيلمش بر اساس اين منش فکري رفتار مي کند. تصميماتي که سپيده مي گيرد براساس اصول بنيادين اخلاق سنتي نيست که حال براساس آنها سپيده ملزم به رعايت بايدها و نبايدهايي باشد و حقيقت صريحي وجود داشته باشد که براساس آن عمل کند. وقتي به تصميمات سپيده فکر مي کنم ذهنم ترغيب مي شود به نظريه ديويد راس فيلسوف اخلاق شهودگراي قرن بيستم. خيلي مختصر و خلاصه عرض کنم که بر اساس نظر راس وظايف در مقام نظر هفت گانه اي را از قبيل وفاي به عهد، سپاسگزاري، عدالت و... را در نظر مي گيرد که فرد در موقعيت اخلاقي که از بين اين ها بايد دست به انتخاب بزند وارد ميدان مي شود.اين وظايف اخلاقي امر تعيين كننده نهايي در هنگام صدور حكم اخلاقي نيست. نكته قابل توجه اين است كه وظايف در مقام نظر گاهي در تعارض با يكديگر قرار مي گيرند و با تعارضشان انسان را به چالش مي كشند راههاي مختلف در پيش روي انسان قرار گرفته و تعارض اخلاقي ايجاد شده است حال وظيفه انسان از نظر راس اين است كه بسته به شرايط و سياق خود دست به داوري زند و تشخيص دهد كه در اين شرايط كدام يك از وظايف اخلاقي از اهميت بيشتري برخوردار هستند. راس در هنگام داوري تاكيد مي كند كه هيچ اصل پيشيني تعيين كننده اي براي ما وجود ندارد كه ما را در داوري هدايت مستقيم كند. زيرا اهميت وجايگاه يك خصوصيت اخلاقي از سياقي به سياق ديگر متفاوت است. خلاصه اينکه بحث همان ادامه بحث سوبژکتويسم و محوريت انسان در دوره مدرن است.
سپيده بر اساس شرايط خود دست به انتخاب هاي اخلاقي زده است و از آنجا که کارگردان گروه است انتخاب هايش تاثير زيادي در روند حرکت گروهش مي گذارد. سپيده براساس رويکرد شهودگرايانه خود آنچه را که صلاح مي داند اتخاذ مي کند. او صلاح مي داند که الي را به جمع بياورد بدون اينکه به کسي از سابقه نامزدي الي بگويد. صلاح مي بيند موضوع لغو شدن قرار ويلا را مطرح نکند. صلاح مي بيند موبايل الي را پنهان کند و هزار تا صلاح و مصلحت ديگر که محصول انتخاب سپيده است و در پايان هم صلاح مي بيند که فقط يک آره يا نه به نامزد الي بگويد.
در صدد توجيه يا تقبيح سپيده نيستم بلکه فکر مي کنم که بايد سپيده و عکس العمل اطرافيان سپيده را در برابر تصميماتش بيشتر و موشکافانه تر بشناسيم و اين راهي ست که به خودآگاهي ختم مي شود (چيزي که نياز اين روز و هر روزمان است) چرا که سپيده به «من تصميم گير» ما بسيار نزديک است و فاصله اي از خود ما ندارد. از اين دست بحث ها زياد است که اين قدر ريز و شيک در فيلم جاي گرفته است...

منبع : تهران امروز

به روز شده در : سه‌شنبه 27 مرداد 1388 - 9:36