یادداشت نیما حسنی نسب درباره «زادبوم» و جلسه نمایش خصوصی‌اش؛ : چگونه مي شود با ريتم تفريح کرد؟

سینمای ما - نیما حسنی‌نسب: دو سه هفته قبل از شروع جشنواره، ابوالحسن داوودي لطف کرد تا در يک نمايش خصوصي خيلي کوچک و محدود، فيلم «زادبوم» را ببينيم و اگر رسانه هايي داريم و کمکي ازمان برمي آيد، کاري کنيم تا بخشي از پول توافق شده ايشان و يک نهاد دولتي زنده شود. فيلم که تمام شد، داوودي از سوال و جواب ها و واکنش ها فهميد اوضاع از چه قرار است و کدام مان فيلم را پسنديده ايم و کدام يکي نه. من که از بد حادثه کنارش نشسته بودم، اولين مخاطب اين پرسش هميشه دشوار و پردردسر «خب، چطور بود؟» شدم. «زادبوم» فيلم بدي نيست، ولي چيز دندان گير و دلچسبي هم از کار درنيامده و چون انگار هنوز دروغ گفتن و تعريف کردن الکي را خوب ياد نگرفته ام، با واکنشم به داوودي رساندم که فيلمش را دوست نداشته ام؛ برخلاف «تقاطع» که آن را هم در مجلسي کم جمعيت تر ديده بودم و بيشتر از آن برخلاف «نان و عشق و موتور هزار» که همراه امير قادري در جشنواره حسابي از ديدنش لذت برديم و تا جايي که مي شد به تلافي اين لذت نوشتيم. حالا نوبت «زادبوم» بود و داوودي فهميد موافق کيفيت کارش نيستم و رفت سراغ بقيه. قصه مي توانست همين جا ختم شود، اما ماجرا شکل ديگري پيدا کرد که لااقل براي من نکته هاي مهمي را آشکار کرد و تجربه هاي خوبي باقي گذاشت.

«زادبوم» با همه حرف ها (پيام ها؟،)ي خوب و دغدغه جدي سازنده اش (که اي کاش موقع ديگري را براي گفتنش انتخاب مي کرد) و با وجود زحمت و کوشش و دلبستگي زياد همه عواملش، به نظرم فيلمي شلخته و نامنسجم آمد. از آن مهم تر اينکه ريتم کïند و کش دار فيلم تماشاگر را خسته و بي انگيزه مي کند و به خصوص دو پرده اولش جاي يک بازنگري جدي در تدوين و فشرده کردن دارد.

حالا که دارم ماجراي آن نمايش خصوصي را مي نويسم، خيلي ها فيلم را ديده اند و اکثرشان تاييد کردند که «زادبوم» طولاني است و ريتم کندش متناسب داستان و شخصيت ها و موقعيت هايش نيست و در جلسه مطبوعاتي سينما فلسطين هم اصلي ترين و بيشترين سوال ها در مورد ريتم و زمان بالاي فيلم بود. شب نمايش خصوصي با اين قصد و غرض که به احترام دعوت فيلمساز حرفي زده باشم که در آن مقطع به کار بهتر شدن فيلم بيايد، از داوودي پرسيدم فيلمش چند دقيقه است؟ يادم نيست زمان فيلم را چقدر اعلام کرد، ولي خوب يادم هست که گفتم حدود 10 دقيقه از نيمه اول فيلم را مي شود کوتاه کرد تا قصه و شخصيت ها را زودتر به موقعيت هاي درگيرکننده رساند و داوودي هم لبخندي زد و سري تکان داد و گذشت. چند روز قبل از شروع جشنواره از دو سه نفر شنيدم داوودي با افتخار از ترفند ظاهراً رندانه اش تعريف کرده که از سوال فلاني (يعني من) فهميدم مي خواهد چه بگويد و زمان فيلم را 10 دقيقه يي (يا شايد هم بيشتر) اضافه گفتم. نکته اش را گرفتيد؟ يعني اگر «زادبوم» 110 دقيقه بوده، به من گفته 120 دقيقه و با اين دروغ مصلحت آميز (که بهتر است از راست فتنه انگيز) نظرم را که بهتر است 10 دقيقه يي از فيلم کوتاه شود، خنثي کرده و به زعم خودش به اين نتيجه رسيده که زمان فيلم درست و بجاست و ريتمش نقص ندارد و لابد با اين ترفند تفريح مختصري هم کرده اند.

شخصاً به اينکه مايه و سوژه تفريح دوستانم باشم، افتخار مي کنم. منتها از اينکه يکي از کارگردان هاي باتجربه و محترم سينماي ايران فرق بين «ريتم» و «تايم» فيلم را نداند، حسابي متعجب شدم. «زادبوم» - در شکل فعلي اش - چه 110 يا 120 دقيقه باشد و چه 85 دقيقه، فيلم کند و کش داري است، چون مقوله ريتم و تندي و کنديً روند فيلم را با معيارهايي غير از زمان آن مي سنجند و سوال آن شب من درباره زمان «زادبوم» و پيشنهادم براي کوتاه شدن آن فقط براي اين بود که باب بحث و سرً حرف را باز کنم و خير سرم حس ام را شفاف و صادقانه به فيلمساز گفته باشم. ستون هاي روزانه جشنواره که جاي آموزش يا نقد و بررسي ريتم فيلم نيست، ولي جسارتاً خدمت جناب داوودي عرض مي کنم سرعت حرکت آدم ها داخل قاب، جنس ميزانسن و حرکت دوربين ، نوع دکوپاژ هر سکانس، سرعت اداي ديالوگ ها توسط بازيگران و فيلمبرداري 24 فريمي يا 25 فريمي فيلم (اين آخري را از فرج حيدري در جلسه مطبوعاتي فيلم ياد گرفتم) چند تا از مولفه هايي است که در کنار هم ريتم فيلم را شکل مي دهند. اگر ملاک ريتم را «زمان» در نظر بگيريم، «لورنس عربستان»، «دکتر ژيواگو»، «روزي روزگاري در امريکا»، «پدرخوانده» و «اين گروه خشن» و (باز هم بگويم؟) - با زمان هاي بالاي سه ساعت - فيلم هاي کند و کسالت باري محسوب مي شوند و کارهايي از الکساندر سوکوروف و تارکوفسکي روس يا مجموعه آثار سيامک ياسمي و رضا صفايي و همکاران ديگر - با زمان هاي استاندارد 80 تا 100 دقيقه يي - ريتم شان درست و معقول است. گمان مي کنم موضوع روشن تر از آن است که نيازي به توضيح و مثال داشته باشد و اين اسامي که نوشتم، به اين قصد بود که دوستان کمي تفريح کنند و همان طور که گفتم، شخصاً به اينکه مايه و سوژه تفريح دوستانم باشم، افتخار مي کنم.

دعوت آن شب براي تماشاي «زادبوم» از جهات ديگر هم آموزنده بود؛ اولاً ابوالحسن داوودي باز هم يادآوري کرد کمدي ساز بااستعدادي ا ست که بي جهت سينماي ايران را از اين قابليتش محروم کرده است؛ دوم اينکه ديگر وقت گرانبهايم را که در اين زمانه وقت تنگي و گرفتاري مي شود صرف خيلي کارها کرد، براي هر جلسه اينچنيني هدر ندهم و گزيده تر عمل کنم، چون تجربه نشان داده ما اغلب اوقات براي خوش آمدن از فيلم به چنين جلسه هايي دعوت مي شويم نه تماشاي آن... و باقي مي ماند انگيزه فيلمساز يا مشاورانش در گزينش و دعوت به تماشاي فيلم ها پيش از اکران در جشنواره. کج خيالي و احتمال هاي منفي احتمالي را در اين روزهاي خوش جشن سينما کنار مي گذارم و با خودم مي گويم چه عيبي دارد که در يک شب سرد و برفي که جناب داوودي حتماً يادشان هست، تا استوديو عروج فيلم در سربالايي دربند ميدان تجريش رفتم که به قدر توان و وسع خودم بهانه يي براي تفريح دوستانم باشم؛ نمي دانم لازم است تکرار کنم که شخصاً به اينکه چنين باشم، افتخار مي کنم؟

دانلود

نظرات