: درس‌هایی که از «جومونگ» آموختم

سینمای ما - هادی معیری‌نژاد: صدها سال قبل وقتي فردي به نام جومونگ يا امپراتور كماندار، امپراتوري گوگوريو را تاسيس مي‌كرد فكر نمي‌كرد كه روزي به چهره اول رسانه‌هاي كشوري مثل ايران تبديل شود.

چون كه اولا نمي‌دانست رسانه چيست و دوما پدرانش به او گفته بودند مملكت پارسيان براي خودش كيا‌و‌بيايي دارد و امپراتوري ما در برابر تاريخ آنان قصبه‌اي بيش نيست. اما زمان گذشت و ما فهميديم كه نوادگان جومونگ خدابيامرز هم رسانه را بهتر از ما مي‌شناسند و هم نگرششان به تاريخ نسبت به ما متفاوت است.

نوادگان جومونگ از پدران خود شنيده بودند كه كرامت آينده در بزرگداشت گذشته است و خوارداشت تاريخ پيشينيان يعني مرگ آينده؛ پس خود را به آسمان وصل كرده و امپراتوران خود (اگر بتوان امپراتورشان ناميد) را فرزندان آسمان نام نهادند تا هر وقت به آسمان نگريستند به ياد تاريخ، سر را بالا گيرند و غبغب را از شور گذشته باد كنند.نوادگان امپراتور كماندار، پول و انرژي رسانه‌هاي خود را صرف بزرگداشت تاريخ اين و آن نكردند؛ به آنها ربطي نداشت كه بزرگان اقوام ديگر از چه، بزرگي يافته بودند و گرچه سفارش داشتند اما نساختند و گفتند ما را چلو تربچه يانگوم بس تا نان و حلواي ديگران؛ پس قلم در كف و دوربين به دوش آوردند و تا امروز كه «بزن سه جومونگ شروع شد»!

اين‌روزها در مواجهه با سريالي مثل جومونگ چند كار مختلف مي‌توان كرد؛ مي‌توان شانه‌اي بالا انداخت و به خيل مخاطبان عام سريال پيوست و لذت برد؛ از تاريخ امپراتوري كره، از روند شكل‌گيري شخصيت جومونگ، از عشق‌اش به سوسانو، از صحنه‌آرايي زيبا و رنگ‌هاي شاد و لباس‌هاي عجيب‌وغريب، از بازي اغراق‌شده و سينك نبودن دوبلاژ با لب‌هاي نقلي اين چشم‌بادامي‌ها و از طرح و توطئه فيلمنامه كه اتفاقا خوب درآمده چون پيشينه حقيقي دارد و لاجرم در فيلمنامه قوام يافته و مقبول مخاطب افتاده است.

حتي مي‌توان به هيچ كدام از آنها توجه نكرد و تنها از رزم جكي چان آساي لشكريان دو طرف لذت برد يا از مناظر اطراف و چشم و ابروي هنرپيشه‌ها و.... اينها تمام نقاطي است كه فردي مي‌تواند با تكيه بر آن از لذت تماشا بهره‌مند شود.اما در مواجهه با اين سريال مي‌توان موضع ديگري هم اتخاذ كرد؛ مي‌توان اخم بر چهره آورد و ناگهان در كسوت يك منتقد جدي و دلسوز حلول كرد؛ در اين صورت قاعدتا بايد نكاتي چند را مد نظر آورد كه يكي سطح سليقه مخاطب است.

منتقد چون وكيل‌وصي سطح سليقه مخاطب است بايد نگران افت آن باشد چرا كه خداي‌نكرده درصورت كاهش سطح سليقه مخاطب، آنگاه آثار ارزشمند توليدي تلويزيون بي‌مخاطب مي‌ماند. مردم يا به عبارت فني‌تر مخاطب عام، به شبكه كنشي در آثار سطح پايين عادت مي‌كنند و دوست‌تر مي‌دارند گره‌هاي داستاني چنان آنان را گيج نكند كه شب خوابشان نبرد يا شامشان از دهان بيفتد؛ بنابراين در كشاكش توليدات فخيم‌تر كه حوصله ديداري و شنيداري بالايي را مي‌طلبد مخاطب كم آورده و آن را رها مي‌كند حتي اگر آن اثر درباره شيخ بهايي باشد.

از طرف ديگر، منتقد حتما بايد تاريخ درخشان كشورمان را مد نظر آورد. حتي اگر آن قسمت از تاريخ كه مدنظر ماست از منظر صاحب‌نظران غيرقابل پخش باشد باز هم بايد به آن افتخار كرد و اجازه نداد جومونگ‌ناماني از قماش يأجوج‌و‌مأجوج در مقابل آن قد علم كنند و شمشير و عربده به ميدان بياورند. مگر ما همان‌هايي نيستيم كه در دوران كوروش كبير 25 كشور شناخته‌شده آن دوران را زير نگين انگشتري داشتيم و در پلكان تخت جمشيد كلان‌تر از جومونگ را به صف مي‌كرديم تا تحفه خود را در ظرف سيمين تقديم كنند؟

از آن هم اگر بگذريم از شاهنامه نبايد بگذريم چرا كه داستان سام و زال و نريمان و رستم‌دستان به‌مراتب جذاب‌تر از داستان‌هاي بي‌سروته آنهاست و اگر هم از حق نگذريم آيا داستان سهراب و سياوش را ديگر تمدن‌ها از روي دست تاريخ ما بازسازي نكرده‌اند؟ مگر ما چه‌مان شده است كه اكنون با گذشت 3يا 4 سال از توليد فيلم 300، هنوز در صرافت جوركردن مقدمات زدن مشت محكم بر دهان عناصر معلوم‌الحال هاليوودي هستيم كه به قولي بيش از 20فيلم را در دستور كار دارند؟ (در اينجا منتقد جدي، بايد يك ليوان آب خنك بخورد تا عصباني نشده و كار بالا نگيرد.)

از طرف ديگر منتقد جدي بايد اين نكته را مدنظر آورد كه تاريخ معاصر قبل از انقلاب هم تا حدودي مغفول مانده و آنچه توليد مي‌شود تنها روايتگر خيانت پيشينيان است و كم‌تر نقاط افتخار‌آميز را مدنظر قرار داده است. نقاط افتخار‌آميز آن، سربداران بوده و بس كه توليد شده و بارها هم پخش شده؛ پس مي‌ماند يكي دو چهره مقبول چون شهريار و دكتر قريب و شيخ بهايي كه گمان مي‌رود در كوران سريال‌هايي چون جومونگ با بحران مخاطب روبه‌رو شود.اما از موج سريال‌هاي كره‌اي هم نبايد غافل شد. اگر هجوم اين موج را نبينيد منتقد آگاهي نيستيد چرا كه صداوسيما چندي‌است كيف پول خود را در پيش چشم تنگ كره‌اي‌ها گشوده است. اين كره‌اي‌ها هم عادت بدي دارند كه بايد حتما تهش را در آورند.

لاجرم بايد بعد از يانگوم و تاجر پوسان و جومونگ، شاهد سريال امپراتور بادها ( نواده جومونگ) باشيم. پس اينك موج سنگين‌گذار چشم بادامي‌هاست كه بر ما مي‌گذرد.اما در يك رويكرد ديگر در مواجهه با سريالي چون جومونگ مي‌توان از نسخه پخش‌شده‌‌اش اغنا نشد و نسخه اين سريال را از كنار خيابان تهيه كرد تا ديد بالاخره جومونگ و سوسانو حرف حسابشان چيست و چرا جومونگ بعد از ازدواج اولش دوباره ازدواج مي‌كند و سراغ عشق اولش مي‌رود. اصلا اگر خاله زنك بازي نباشد زندگي كيفي ندارد؛ به هر حال اين كار بهتر از آن است كه فيلم «سنتوري» يا «درباره الي» را خريد و به منافع سينماگران مغموم وطن لطمه زد.

اما رويكرد آخر كه از بقيه رويكردها مهم‌تر و چه بسا سخت‌تر است آن است كه در مقام يك مسئول سيما بنشينيم و كلاه خود را قاضي كنيم چرا كه قضاوت با وجود جذابيت‌‌اش كار سختي‌است. از يك طرف ور خوش‌بين كلاه قضاوت، ما را برآن مي‌دارد كه استقبال مخاطب را نشانه موفقيت سياست‌هاي رسانه‌اي خويش بدانيم و خود را از خريد خويش راضي بدانيم كه پولمان را دور نريخته‌ايم اما ور بدبين كلاهمان شايد بتواند از سر دلسوزي، نگاهي به اوقات تلف‌شده مخاطب بيندازد كه شايد مي‌توانست با يك سياست دلسوزانه‌تر و ديدي بازتر نسبت به تاريخ به‌نحوي بهتر و فرهنگ‌سازتر پر شود. كسي چه مي‌داند؟ شايد با اين رويكرد، شمشير جومونگ تيزتر از تيغ آخته اسپارتي‌هاي 300 باشد كه يك‌تنه پشت تاريخ ما را به خاك چسباندند.

دانلود

نظرات