سینمای ما- سمیه علیپور: فاطمه معتمدآریا صبح چهارشنبه 22 تیرماه در جمع خبرنگاران حاضر شد و به سئوالات مطرح شده در مورد حضور در «اینجا بدون من» و حضورش در سینما سخن گفت. بازیگر سرشناس سینمای ایران که این روزها فیلم «اینجا بدون من» به کارگردانی بهرام توکلی را روی پرده دارد، تاکید کرد در جریان کار نوع بازی خود را به دست کارگردان می‌سپارد. «اینجا بدون من» با بازی معتمدآریا، نگار جواهریان، صابر ابر و پارسا پیروزفر براساس نمایشنامه «باغ وحش شیشه‌ای» نوشته تنسی ویلیامز ساخته شده است.
معتمدآریا جریان حضور خود را در این فیلم چنین شرح داد: «در آخرین مراحل پیش‌تولید قرار شد من با گروه تولید «اینجا بدون من» همراه شوم. نخستین باری که این پیشنهاد با من مطرح شد می‌دانستم به دلیل زمان‌بندی امکان همکاری با این گروه را ندارم، آن روزها سرگرم فیلمبرداری کار دیگری بودم. در جریان بودم گروه تولید قصد دارند خیلی زود فیلمبرداری را شروع کنند و در نتیجه تماس گرفتم و گفتم متاسفانه نمی‌توانم در این فیلم بازی کنم.»
او ادامه داد: «به من گفتند تهیه‌کننده اصرار دارد زودتر تولید را شروع کند و پرسیدم تهیه‌کننده چه کسی و جواب دادند آقای سعدی. در «گیلانه» تجربه بسیار خوبی با آقای سعدی داشتم و با ایشان تماس گرفتم و گفتم می‌توانیم به نوعی برنامه‌ریزی کنیم که من هم در کار حاضر شوم. پیشنهاد دادم آنها کمی دیرتر شروع کنند و من هم زودتر کارهایم را تمام کنم تا در نهایت به هم برسیم. گفتم فیلمبرداری را از جایی شروع کنند که من کار ندارم تا فرصت من هم آزاد شود.»
این بازیگر درباره دلیل علاقمندی‌اش به بازی در این فیلم گفت: «علاقه‌مند بودم در این پروژه حضور داشته باشم، زیرا فیلمنامه آن را جزو نوشته‌های بسیار خاص می‌دانستم و کمتر ایرادی می‌توانستم از آن بگیرم. علاوه بر آن‌که بعد از سال‌ها متنی را می‌خواندم که برگرفته از نوشته تنسی ویلیامز بود و خیلی خوب توانسته بودند آن را ایرانی کنند و با مسائل خودمان منطبق کنند. آقای سعدی هم خیلی با اشتیاق پذیرفتند. سفری رفتم و بعد از بازگشت یکی دو روز بعد شروع به فیلمبرداری کردیم.»
او ادامه داد: «مهمترین عاملی که باعث شد در این فیلم بازی کنم غیر از فیلمنامه، آقای توکلی بود که کارهای قبل او را دیده بودم و به نظر می‌آمد جزو کارگردان‌های خاص نسل جدید هستند. وقتی شروع به فیلمبرداری کردیم متوجه شدیم واقعاً همین طور است و ایشان کارگردانی فهیم و خلاق است و سال‌ها بود دنبال چنین موقعیتی بودم تا با کارگردانی از نسل جدید کار کنم و با هم همخوانی داشته باشیم. خوشبختانه آقای توکلی نه در نگاه اول بلکه در طول کار این خاصیت را از خود ثبت کردند.»
او در مورد نوع تعامل با توکلی و دریافت نقش و میزان تاثیر نظرات او روی نقش مادر در پاسخ به خبرآنلاین اظهار داشت: «کار کردن با کسانی که هم‌نسل نیستند نیاز به گفت‌وگو دارد تا در ذهن روشنگری اتفاق بیافتد. من این فرصت را خیلی کم داشتم که با آقای توکلی بنشینیم و بتوانیم در مورد فیلمنامه صحبت کنیم. شاید روزهایی که قبل از فیلمبرداری توانستیم با هم حرف بزنیم انگشت‌شمار باشد. در حقیقت اول کار برایم کمی سخت بود که این چنین کار کنم، اما به اعتماد کارهایی که آقای توکلی انجام داده بودند، پیش رفتیم.»
او ادامه داد: «زمانی که فیلمبرداری را شروع کردیم روزهای اول کمی برایم سخت و سنگین بود، زیرا نمی‌دانستم آقای توکلی چه کار می‌کنند و در ذهنشان چه می‌گذرد. او زیاد هم اهل توضیح دادن نبود و من هم جزو بازیگرانی هستم که باید همه چیز در ذهنم روشن باشد و اگر ابهام در ذهنم وجود داشته باشد کار برایم سخت می‌شود. بعد از یکی دو هفته‌ای با یکدیگر شروع به حرف زدن کردیم و بعد اطمینانی که داشتم محکمتر کردند و کار را ادامه دادیم.»
شیوه کار خود من سرسپردگی به کارگردان است
او درباره سبک بازیگری خود گفت: «شیوه کار خود من سرسپردگی به کارگردان است. برای فکر هر کارگردانی که می‌خواهد کار کند احترام زیادی قائل هستم، زیرا من تجلی اندیشه آن آدم می‌شوم و ترجیح می‌دهم کارهایی که او می‌خواهد را انجام دهم و همیشه همه حرف‌ها را پیش از فیلمبرداری می‌زنم و آن اتفاقی که جلوی دوربین می‌افتد حاصل گفت‌و‌شنودهای من و کارگردان پیش از فیلمبرداری است.»
معتمدآریا با اشاره به اینکه نمایشنامه «باغ وحش شیشه‌ای» را پیش از این کار خوانده بود، در پاسخ به این سئوال که تفاوت‌ها در فیلمنامه «اینجا بدون من» و این نمایشنامه در چه بود، گفت: «در فیلمنامه‌ای که آقای توکلی نوشته بودند قرار بود هر سه شخصیت همراه یکدیگر پیش بروند. البته مادر در جایگاهی بود که باید این وضعیت خانواده را اداره می‌کرد. ایده و تلاش من این بود که ما سه نفری ماجرا را جلو ببریم و نه فردی.»
او در پاسخ به این سئوالکه همکاری با گروه جوان بازیگران فیلم به چه ترتیب بود، اظهار داشت: «بازیگرانی که با آنان در این کار همراه بودم، به نسل من نزدیکتر و وفادارتر هستند تا نسل خودشان. آنان از نظر حرفهای، کاری، دانش و تجربه کاری به نسل من نزدیکی زیادی دارند. شیوه کار من به این ترتیب است که هیچ‌وقت دوست ندارم به صورت فردی در یک فیلم دیده شوم، زیرا اعتقاد دارم سینما یک کار گروهی است. من و هر کس و هر چیز دیگری باید به اندازه هم دیده شویم. فکر نمی‌کنم هیچ‌وقت با بیشتر دیده شدن می‌توانم کار بهتری ارائه کنم. با همسان دیده شده می‌توان نتیجه بهتری را در یک پلان، سکانس یا یک فیلم نشان داد.»
این بازیگر گفت: «تلاش اولیه ما سه نفر که با هم کار می‌کردیم این بود که همه‌مان هم‌اندازه هم جلو برویم. اینکه کی چقدر بیشتر می‌داند، کی تجربه بیشتری دارد و یا کی جاذبه بیشتری دارد کنار گذاشتیم و فکر کردیم که سه‌تایی باید با هم پیش برویم. طبیعتاً جاهایی نمی‌توانیم به هم وصل شویم و یا به طور موازی پیش برویم و آن جاهایی است که عقاید شخصی بازیگران یا دریافتشان از موقعیت تاثیرگذار است. تلاش اصلی ما این بود که هر سه با هم قدم برداریم.»
مادری که در فیلم وجود دارد، مادری ایرانی استاین بازیگر سرشناس سینمای ایران درباره ویژگی‌های نقش مادری که در «اینجا بدون من» بازی کرده است، گفت: «باید این را بپذیریم که فیلمنامه این کار ایرانی است، هرچند براساس یک نمایشنامه آمریکایی نوشته شده است. این داستان می‌توانست در هر کجای دیگر دنیا هم اتفاق بیافتد. سه آدم؛ یک مادر و دو فرزندش در هر جای دنیا روابطی انسانی دارند و موقعیت موجود در داستان براساس مسائل اقتصادی نزدیک به آن مقطع از آمریکا است. از آنجا که فیلمنامه ایرانی نوشته شده است، پس مادری هم که در فیلم وجود دارد، مادری ایرانی است.»
او ادامه داد: «من تا به حال چنین نقشی بازی نکرده بودم؛ هرچند نقش مادرهای زیادی بازی کردم، اما این‌گونه مادر را بازی نکرده‌ام؛ مادری که از عشق وافرش به فرزندانش دچار توهم باشد و تمام سختی‌ها و نبودها و کاستی‌ها را می‌خواهد درست و خوب و طبیعی جلوه دهد و به جای اینکه نقص فرزندان را به آنان یادآوری کند سعی می‌کرد آن را مرتفع کند.»
معتمدآریا گفت: «برای من این نقش بسیار خاص و استثنایی بود به خصوص اینکه در تمامی کارهایی که تاکنون انجام داده‌ام تلاش کردم نقش‌هایی بازی کنم که دیالوگ کمتری داشته باشد و حرکتش بیشتر باشد. اصولا دیالوگ‌نویسی در ایران خیلی سخت است و کمتر می‌توانیم دیالوگ‌هایی را پیدا کنیم که صحیح نوشته شده باشد. آقای بیضایی در نوشتن دیالوگ استثنایی بود، گاهی اوقات آقای الوند در برخی فیلم‌ها دیالوگ‌های خوبی می‌نویسند.»
این بازیگر اظهار داشت: «این اولین بار بود که می‌دیدم هرچه نوشته شده فوق‌العاده است تا جایی که مجبور می‌شدیم بعضی بخش‌های آن را حذف یا کوتاه کنیم. وقتی زمان صداگذاری رفتم تا بخش‌هایی از کار را اصلاح کنم برای خودم جالب بود که چطور توانستم این حجم از دیالوگ را بگویم. تکرار آن برای خود من سخت بود و وقتی می‌دیدم این همه دیالوگ درست در این فیلم وجود دارد برایم دوست‌داشتنی بود.»
او همچنین درباره سبک کارگردانی توکلی گفت: «خوبی کار ما این بود که تکلیف آقای توکلی با کار خودش روشن بود. هرچه که به ایشان پیشنهاد می‌شد برای بهتر شدن ایده‌هایشان حتما استقبال می‌کردند و آنچه را منطبق بر کار و نگاهش نبود خیلی راحت و ساده کنار می‌گذاشتند. اصولا آقای توکلی کارگردانی است که تکلیف روشنی با خودش و کارش دارد و اگر کسی ایده‌ای بدهد که او را به کارش نزدیک کند از آن استقبال می‌کند.»
دوست دارم کار اخیر آقای رامبد جوان«ورود آقایان ممنوع» را ببینم معتمدآریا با اشاره به اینکه «سبب من» کار بهرام بهرامیان را در انتظار نمایش دارد در مورد کارهای پیش رو گفت: «دو سه تئاتر دارم که پاییز اجرا می‌شود و یک فیلم نیمه تمام با آقای مهدوی دارم و تعداد زیادی فیلمنامه در دست خواندن دارم و برای تدریس به دانشگاه اصفهان می‌روم.»
او در مورد کیفیت فیلمنا‌‌هایی که این روزها به دستش می‌رسد، گفت:«از سال گذشته، چون همه تصمیم گرفتند کار کنند اتفاقات خوبی در سینما در حال رخ دادن است. همه صبر کردند و صبر کردند و حالا صبر آنان به نتیجه رسیده است. صبر کردن به آنان زمان و فرصت تفکر داده است و به این ترتیب کمی تظاهر کردن به خوب بودن از بین رفته است و فیلمنامه‌های خوبی نوشته می‌شود. دوست دارم کار اخیر آقای رامبد جوان«ورود آقایان ممنوع» را ببینم که چقدر از بازی خانم آسایش و سایر بازیگران تعریف شنیدم و چقدر شنیده‌ام که خود فیلم سالم و دوست‌داشتنی از آب درآمده است.»
معتمدآریا در پاسخ به سئوالی درباره نگاه خود به سینماگران نسل جدید گفت: «نسل جدید فیلمسازی از آقای اصغر فرهادی تا جوانتر‌‌هایی مثل نگار آذربایجانی همگی فوق‌العاده هستند.»
من قانونگذار نیستم و نمی‌توانم چیزی را تعیین کنمفاطمه معتمدآریا با تاکید براینکه علاقه‌ای به صحبت در مورد مشکلات پیش روی خود ندارد یادآور شد این موانع او را از ساختن زیبایی و مهربانی دور نمی‌کند. این بازیگر که با محدودیت‌هایی در زمینه پخش صدا و تصویرش در تبلیغات تلویزیونی «اینجا بدون من» مواجه است، در پاسخ به سئوالی مبنی براینکه دلیل اعمال چنین فشاری را روی بازیگری که هنرمندی او در سینمای ایران تثبیت شده است، چه چیزی می‌داند، گفت: «دوست ندارم چندان در مورد مشکلات و محدودیت‌ها صحبت کنم، چون من قانونگذار نیستم و نمی‌توانم چیزی را تعیین کنم. من مجری موقعیتی هستم که در آن قرار گرفته‌ام. اینکه روزی اجازه می‌دهند اسم ما جایی باشد و روز دیگری اجازه نمی‌دهند؛ اینکه بخشی از این مملکت می‌تواند تصاویر من را نمایش دهد و بخش دیگر نمی‌تواند خیلی به من مربوط نمی‌شود. مربوط به این همه تضادی است که در نمایش کار فرهنگی وجود دارد.»
او ادامه داد: «من فقط آدمی هستم که کار فرهنگی و هنری می‌کنم و همه ابزارم روح و روانم است و همه ارتباطم با روح و روان مخاطبانم است. وقتی چنین اتفاقات و محدودیت‌هایی پیش می‌آید من خیلی آزار نمی‌بینم چون نمی‌توانم فکر کنم نمی‌توانم مهربان باشم. نمی‌توانم فکر کنم که دلم نمی‌خواهد فیلم خوب بازی کنم. اگر کسی از این حضور استفاده کرد به نفع خودش است و اگر استفاده نکند به من ضربه نمی‌زند. مبنای کار من ساختن زیبایی‌ها و مهربانی‌ها و روابط صحیح انسانی است.»
معتمدآریا اظهار داشت: «من در این پنج شش ساله اخیر که فیلمی از کارهایم دیده نشده کار خودم را انجام دادم. فیلم و سریال بازی کرده‌ام، حالا برخی توانسته از محدودیت‌ها عبور کند و راه به نمایش ببرد و برخی نه. من برای خودم اندیشه دارم و معتقدم هنرمند باید براساس تفکر خود پیش برود. فردی که بی‌اندیشه وارد می‌شود خیلی زود هم از دور خارج می‌شود. اگر من بتوانم به کودکی که تازه وارد مدرسه شده با «کلاه قرمزی...» بیاموزم که به آنچه دارید ارزش بگذارید نه آنچه که دیگران دارند و به آنچه که هستید افتخار کنید نه آنچه که دیگران می‌خواهند باشی، مگر کار بدی است؟ مگر حرف بدی است؟»
او با اشاره به مقطعی که در فیلمهای «عینک دودی» و «مسافران» بازی کرد، اظهار داشت: «در آن سال‌ها سینما با امروز خیلی فرق می‌کرد. آن سال‌ها سینما مدیریت داشت و افراد نمی‌توانسند خیلی هرز بروند. در آن زمان محدودیت خیلی بیشتر از الان بود، اما این محدودیت در مقابل بروز ابتذال و نمایش بی‌فرهنگی بود. در آن سال‌ها چندین سال بود که در سینما کار می‌کردم و فیلم‌هایی عالی کار کرده بودم. اولین باری که به من جایزه دادند برای فیلم «برهوت» بود که در آن نقش کوتاهی بازی کرده بودم.»
او ادامه داد: «زمانی که پرسیدم چرا برای این نقش به من جایزه می‌دهید، گفتند می‌خواستیم ببینیم تو آدم این سینما هستی یا نه. آدمی هستی که می‌خواهی در این سینما بمانی یا آمده‌ای که خودت را نمایش بدهی و بروی. در این فیلم به ما ثابت شد که تو می‌خواهی در این سینما بمانی و ما برای کسی که می‌خواهد در این سینما بماند ارزش قائل هستیم.»
این بازیگر گفت: «در آن زمان می‌توانستند با اولین فیلم به من جایزه دهند، اما شش هفت سال گذشت تا این اتفاق افتاد؛ در آن سال‌ها فیلمی چون «ریحانه» بازی کرده بودم که کار بسیار مطرحی در دوره خودش بود. من این کارها را در زمانی کردم که محدودیت در سینما خیلی زیاد بود و هر چیزی سر جای خودش بود. این طور نبود که دری باز باشد و هرکسی با هر فکر و خیال و ابتذالی واردش شود.»
این بازیگر در پاسخ به سئوالی درباره تحلیل شرایط کنونی سینما و وجود فیلم‌هایی از فضاهای متفاوت که برخی متکی به مدیریت‌های دولتی و گروهی حاصل سینمای مستقل است، اظهار داشت: «من به اندازه‌گذاری و قانون اعتقاد زیادی دارم و به آن پایبند هستم. اگر قانونی وجود داشته باشد، کسانی که آن را رعایت نمی‌کنند نمی‌توانند وارد این قانونمندی شوند. من آدم قانونمندی هستم و به میزان کردن موقعیتی که در آن قرار دارم اعتقاد دارم.»
او اظهار داشت: «بنابراین نمی‌توانم بگویم الان در چه وضعیتی هستیم، زیرا امروز کفه ترازوی سینما خیلی برابر نیست و بالا و پایین زیادی در آن وجود دارد در صورتیکه اگر قانون و مدیریت و چارچوب درستی برای سینمای ایران وجود داشته باشد، طبیعی است کسانی که نمی‌توانند در این چارچوب جای بگیرند بیرون می‌ریزند و ما شاهد نگاهی صحیح و مشخص در سینما خواهیم شد. الان نگاه مشخصی در سینما وجود ندارد. رنجی که من در زمان حال می‌برم بابت محدودیتی که برای من وجود دارد نیست؛ رنج من از محدودیتی است که برای خیلی چیزها وجود ندارد.»
این بازیگر با اشاره به تجربه‌ای در «مدرسه موش‌ها» گفت: «به خاطر دارم وقتی در تلویزیون کار می‌کردیم برای کلمه کوچک «شکمو» که در «مدرسه موش‌ها» به کپل می‌گفتیم مدت‌ها متن ما را نگه داشتند و روی آن نوشتند «ولا تنابزو بلالقاب» به این مضمون که لقب دادن کار درستی نیست. این فقط برای شکمو گفتن به کپل بود که بعدها ثابت کردیم شکمو گفتن به او معنای مسخره کردن او نیست و خاصیت اوست و در نهایت پذیرفتند.»
او ادامه داد: «الان نه تنهاد در تلویزیون حتی در سینما هم گویش بسیار مبتذل و بسیار سطحی بین انسان‌ها به وجود آمده که این مرا رنج می‌دهد. اینکه به من بگویند روسری‌ات را جلو بکش رنجی به من نمی دهد. من از اینکه آدم‌ها در کار فرهنگی برای هم احترام قائل نیستند رنج می‌برم. اصلا برایم اهمیت ندارد که بگویند تو اجازه نداری فیلم بازی کنی. برای من این رنج‌آور است که در ازای آن چه فیلمی کار می‌شود. اینکه بگویند تو اجازه نداری این طور لباس بپوشی برای من ایرادی ندارد چون می‌گویم پذیرفته‌ام در این قانون اینچنین بپوشم، اما کی چطوری بعد از من لباس می‌پوشد بد است و اشکال دارد.»
من نه انسان سیاسی هستم و نه توان سیاسی بودن دارم
معتمدآریا در بخشی از این نشست رسانه ای با اشاره به اینکه مبنای کارش ساختن زیبایی ها و روابط صحیح انسانی است، گفت: فقط می توانم در مورد این محدودیت ها بگویم، که ما بخش مثبتی از یک جریان را حذف می کنیم. برای من بهتر است که بگویند فیلم های مستهجن پخش نشود و یا تصاویر مملو از جراحی های زیبایی که تنها فرهنگ سازی منفی می کند، وجود نداشته باشد.
بازیگر "اینجا بدون من" با بیان اینکه من کار خود را ادامه می دهم، تصریح کرد: همچنان که در شش ساله اخیر فیلمی از من دیده نشده اما من کار خودم را انجام دادم. تئاتر ، سریال تلویزیونی و فیلم بازی کرده ام و بخشی که از تنگ نظری ها توانسته عبور کند، نمایش داده شده است.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: مگر من چقدر در تمام مسائل سیاسی به عنوان یک بازیگر تاثیرگذار هستم. من نه انسان سیاسی هستم و نه توان سیاسی بودن دارم، من کار فرهنگی انجام می دهم که حد و اندازه اش خیلی فراتر از یک کار سیاسی است.
وی افزود: به بی احترامی به کسانی که سیاست ها را پایه گذاری می کنند و یا مجریان سیاسی هستند، نمی کنم. منظور من این است که موقعیت و کار من به آنچه مرا با آن در این نظام هل می دهند، ربطی ندارد.
معتمدآریا در پاسخ به این سوال که آیا می شود با ایجاد محدودیت یک هنرمند را به سمت اهداف مورد نظر هدایت کرد، گفت: من در حرفه خودم دارای تفکر هستم و نه می خواهم چیزی را تغییر دهم و نه کسی را عوض کنم و به اصولی که با آن تربیت شدم پایبند هستم.
وی افزود: اینکه بخواهند عده ای را مثل فیلم ها و بازیگرانی که در حال حاضر می بینید، تربیت کنند کار ساده ای است اما اصراری برای تغییر من نداشته باشند. خاصیتی در حرفه من هست که از کودکی به من آموزش دادند به شرایطم معترض باشم.
معتمدآریا اظهار داشت: اگر قرار باشد از یک هنرمند اعتراضش را نسبت به شرایط حرفه ای خودش بگیرند که دیگر هنرمندی وجود ندارد. من برای خودم یک فکر دارم که برای این فکر احترام قائل هستم، که هنرمند تحت هیچ شرایطی قرار نیست فرمانبرداری بی هدف باشد.
.jpg)
.jpg){kind=link}
