این یادداشت مهم کارگردان «درباره الی» را از دست ندهید؛ : نشانی جنگل را به تماشاگرم می‌دهم، نه یک کپسول اکسیژن

سینمای ما - امروزه سينما به مقطعي از عمر خود رسيده که کيفيت رابطه تماشاگرش با آن، با روزهاي تولدش بسيار متفاوت است، اگر روزگاري تماشاگر سينما منفعل و مرعوب، مسحور و جادوزده اين تکنولوژي بود و بيشتر از آنکه به آنچه روي پرده مي گذشت فکر کند، مبهوت معماي چگونگي اين اتفاق بود و مدام از سمت پرده به پشت سر مي نگريست تا بداند چگونه آن ستون نوري که از دريچه آپاراتخانه بيرون مي آيد، روي پرده به چنين دنياي رويايي تبديل مي شود، اما حالا ديگر موضع و زاويه تماشاگر به پرده، فيلم و سينما موضع ضعف و جهل نيست، راز اين شعبده را دريافته. روزگاري اين سينما بود که همه تقديسش را از ناشناخته بودنش وام مي گرفت و قدرت آن را داشت تا از زاويه يي برتر با تماشاگرش روبه رو شود و ريسمان ذهن و احساسات او را بگيرد و به هر سويي که ميل دارد مايل کند. تماشاگر امروز اما، در ارتباطش با سينما به سطحي از شعورمندي رسيده (به مدد خود سينما) که از موضع بالا و نقادانه به فيلم و اثري که مقابلش است، بنگرد. سينمايي که خود را به آب و آتش مي زند تا عقيده اش را به تماشاگر تزريق کند، هنوز بلوغ تماشاگرش را باور نکرده و در ذات خود نوعي راديکاليسم را مخفي دارد که در پوسته يي از تعهدات اجتماعي يا اخلاقي، انساني پيچيده شده. اين نوع سينما در نمونه هاي قابل بحث اش، سعي دارد با ابزارهاي روايي، رنگ آميزي هاي تکنيکي، حواس تماشاگرش را از درد اين تزريق پرت کند که اين خود تقلبي جذاب است. فيلم ها و نمايشنامه هايي که وسيله يي هستند براي حمل و نقل و انتقال ايدئولوژي هاي گوناگون، شعارهاي سياسي، پندهاي اجتماعي و... در بسياري از موارد به رغم توانمندي هاي هنري و داعيه ها و دغدغه هاي مردم دوستي ابزاري هستند در جهت محصور کردن ميدان انديشه تماشاگر و توقف حرکت ذهن.در اين نوع سينما به جاي آنکه نشاني و آدرس جنگلي را به تماشاگر بدهند تا خود برود، قدمي در ميان درختان بزند و هواي پاکي استنشاق کند به او کپسول اکسيژن مي دهند. نکته ظريف طنزي که در اين ميان وجود دارد، گاهي اين نوع فيلم ها حامل پيام هايي چون اهميت آزادي در زندگي بشرند اما بي خبر از آنکه در دل خود ديکتاتورگونه اين موضوع را بدون شريک کردن او در رسيدن گام به گام به اين موضوع، به وي تحميل مي کنند. من آرزومند سينمايي هستم که عميقاً به حق آزادي تماشاگرش معتقد باشد، با شاد يا اندوهگين کردنش او را از احساسات و عواطف به انديشه و انديشه ورزي راهنما شود. نکته مهم آن است که در اين ميان کمترين اهميت در اين است که تماشاگر اين نوع سينما بعد از تماشاي فيلم درست به همان چيزي بينديشد که مولف و صاحب اثر پيش از او انديشيده و در فيلمش مستتر کرده و حق آزادي يعني همين؛ پروراندن زمينه يي پهناور براي تماشاگر تا او آزادانه و سبکبال بي هيچ احساس فشار عاطفي از سوي فيلم مسير انديشه اش را خود بيابد. حاصل ارتباط تماشاگر امروز با فيلم امروز، انديشيدن اوست، نفس انديشيدن و نه به چه انديشيدن. در سينماي قصه گوي کلاسيک به هر حال تماشاگر از ابتدا تکليفش با خود و روزگار درون فيلم روشن است. او ناظري ا ست که آمده است تا طرفدار خير باشد و آرزومند به دام افتادن شر. و شر و خير را فيلم خود تقسيم کرده. تکليف روشن است و همه تماشاگران هم نفس در يک مسير و با يک آرزو قصه را پي مي گيرند؛ آرزوي پيروزي قهرمان يا «خير» و نابودي «شر». آنها حق ندارند تاثيري در تقسيم بندي خير و شر درون فيلم داشته باشند، اين همان راديکاليسم پنهان در فيلم است. اما در مقابل، سينمايي که من آرزومند آنم، تماشاگر در طول تماشاي اثر مجبور است قضاوت گر باشد و خود تشخيص بدهد که چه کس يا کساني خيرند و چه کس يا کساني شر، چه بسا تماشاگري که اين را خير مي داند و آن را شر درست نظرش نقطه مقابل نظر و قضاوت تماشاگر صندلي کناري اش باشد. در واقع فيلم خط کشي مسلم و محرزي براي دايره قضاوت مجموع تماشاگران ترسيم نمي کند و از هم نفسي و يک صدايي تماشاگرانش خوشحال نخواهد بود. اين سينما، امکاني را براي تماشاگرش فراهم مي کند که پس از تماشاي فيلم به شناختي از خود و روان خود دست يابد و به ناشناخته هاي درون خود پي ببرد. او هنگامي که از سينما بيرون مي آيد مي تواند از خود بپرسد چرا دوست من که با هم به تماشاي اين فيلم آمده ايم، دوست داشت آن شخصيت به هدفش برسد و حق را به او داد و من درست برعکس، آرزوي شکست همان شخصيت را داشته ام، تفاوت درون و روان من با دوستم چيست. درباره الي تلاش من براي رسيدن به اين آرزوست.

نظرات